රටක ආර්ථික දියුණුව වර්ධනය කිරීම සඳහා හා ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා එරට කෘෂිකර්ම, කර්මාන්ත හා සේවා අංශ ස්ථාවර මට්ටමක පවත්වාගෙන යාම අත්‍යවශ්‍ය වේ. කෘෂිකාර්මික සහ කර්මාන්ත අංශයේ දියුණුවක් ඇති කළ හැකි රටවල් එම අංශ කෙරෙහි ප්‍රමුඛතාවෙන් යුතුව කටයුතු කිරීම වැදගත් ය. ස්වාභාවික සම්පත් නොමැති සිංගප්පූරුව වැනි රටක් වැඩි වශයෙන් සේවා අංශය වර්ධනය කරමින් සංවර්ධන ඉලක්ක සපුරා ගනී. එහෙත් ඉන්දියාව සහ ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටවල කෘෂිකාර්මික අංශයෙන් මෙන්ම කර්මාන්ත අංශයෙන් ඉතා දියුණු මට්ටමකට ගෙන ඒමේ හැකියාව නොමඳ පවතී. 2024 හා 1990 අවුරුදුවල දළ දේශීය නිෂ්පාදනයට ඒ ඒ අංශවලින් ලබා දෙන ලද දායකත්වය පහත සඳහන් පරිදිය.

 

1990	2024
කෘෂිකර්මාන්තය - සියයට 26	සියයට 7.7
කර්මාන්ත -  සියයට 26	සියයට 26.2
සේවා - සියයට 48	සියයට 58.9

මින් පැහැදිලි වනුයේ ඉතා ශීඝ්‍ර ලෙස කෘෂිකාර්මික අංශයේ බිඳ වැටීමත්, ඊට සමගාමීව සේවා අංශයේ ඉහළ යාමත් ය. රටක දළ දේශීය නිෂ්පාදනයට කෘෂිකර්මාන්ත සහ කර්මාන්ත අංශ වලින් වැඩි ප්‍රතිශතයක දායකත්වයක් ලබා දෙන්නේ නම් ආර්ථිකයට සිදුවන අහිතකර බලපෑම් පහසුවෙන් කළමනාකරණය කරගත හැකිය. එහෙත්  අධික ප්‍රතිශතයක් යැපෙන්නේ සේවා අංශයෙන් නම් එවැනි අර්බුදකාරී තත්වයකට මුහුණ දීම ඉතා අවදානම්සහගත අවස්ථාවක් බවට පත් වේ. 1970-1977 වකවානුවේ පැවති සංවෘත ආර්ථික ක්‍රමය ජනතාවට පීඩාකාරී වුවත් විදේශ රටවලට ණය නැති අත්‍යවශ්‍ය ආහාර පාන සහ ඇඳුම් පැළඳුම් යනාදියෙන් රට ස්වයංපෝෂිත විය. එමෙන්ම කිසිදු විදේශීය බලවේගයකට යටත් නැති ස්වාධීන රාජ්‍යයක් බවට පත් විය 1977 බලයට පත් වූ නව රජය එක දිනකින්  රාජ්‍ය ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය උඩු යටිකුරු කරමින් විවෘත ආර්ථිකයකට පරිවර්තනය විය. කාලීන වශයෙන් එය කළ යුතුව තිබූ නමුත් එය සිදු කළ ක්‍රමය රටට ඉතාමත් අහිතකර විය. ඉන්දියාව සහ චීනය ද විවෘත ආර්ථික ක්‍රමයට පරිවර්තනය වුවත් ඔවුනට ඒ සඳහා දශකයකට වඩා වැඩි කාලයක් ගත විය. ඊට හේතුව වූයේ ස්වදේශීය කෘෂිකර්මාන්ත සහ කර්මාන්ත අංශවලට බලපෑමක් සිදු නොවන පරිද්දෙන් ආර්ථිකය විවෘත කිරීම සඳහා පරෙස්සම්කාරී වීම නිසාය.

ඉන්දියාවේ මෙන්ම චීනයේ ද කෘෂිකර්මාන්ත හා කර්මාන්ත අංශ දියුණු කිරීම අරමුණු කරගෙන ඒ සඳහා විශේෂිත වූ බැංකු පද්ධතීන් පවත්වාගෙන යනු ලබයි. ඉන්දියාවේ පශු සම්පත් සඳහා පවත්වාගෙන යනු ලබන බැංකු ක්‍රමවේදය හේතුවෙන් කිරි නිෂ්පාදනයෙන් රට ස්වයංපෝෂිත කර ගැනීමට හැකි විය. ඊට ගැළපෙන්නා වූ රක්ෂණ ක්‍රමද ඔවුන් හඳුන්වා දී ඇත. 1991 වසරේ ඉන්දියානු ආර්ථිකයේ ඇති වූ අවපාතය ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය ලබා ගැනීම මගින් නිරාකරණය කර ගත් අතර ඉන් පසුව එරට කිසි දිනක ජාත්‍යන්තරත මූල්‍ය අරමුදලට හෝ වෙනත් අරමුදලකට අත පෑවේ නැත. මේ වනවිට ඉන්දියාවේ පවතින විදේශ විනිමය සංචිතය ඩොලර් බිලියන  665කි. ඔවුහු එම තත්වයට පැමිණීම සඳහා කෘෂිකර්මාන්ත හා කර්මාන්ත  අංශ වැඩි දියුණු කරමින්  ස්ථාවර කර ගත්හ. ශ්‍රී ලංකාව 17 වතාවක් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය  අරමුදලේ සහාය ලබා ගත් නමුත් ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට අපොහොසත් විය.

 

 

ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය පිරිහීමට බලපෑ හේතු බොහෝ ඇතත් ඊට බලපෑ ප්‍රධාන හේතු අතර රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියේ පවතින දුර්වලතාව සහ අදූරදර්ශීභාවය සහ කර්මාන්ත අංශය සංවර්ධනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය මූල්‍ය පහසුකම් ලබා දීමේ අරමුණෙනි. සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක අගමැතිතුමිය 1961 මහජන බැංකුව ආරම්භ කරන ලද්දේ ද එවැනිම උසස් අරමුණක් ඇතුවයි.

 

1970 දශකයේ සෑම කෘෂි සේවා මධ්‍යස්ථානයකම ලංකා බැංකු  ශාඛාවක් පැවති අතර, එම ප්‍රදේශයේ ජනතාව තැන්පත් කරනු ලබන මුදලට ගෙවන පොලියට වඩා සියයට 1 ක පමණ ප්‍රතිශතයක් එකතු කරමින් එම ප්‍රදේශයේම ගොවියන්ට සහ කුඩා කර්මාන්ත ව්‍යවසායකයන්ට ණය පහසුකම් ලබා දෙන ලදී. එහෙත් 1980 දශකයේ මුල් භාගයේ එම බැංකු ශාඛා සියල්ල එකම දිනයක වසා දැමීම මගින් ගැමියන්ට, ගොවියන්ට, කුඩා ව්‍යවසායකයන්ට මූල්‍ය පහසුකමක් ලබා ගැනීමට තිබූ අවස්ථාව අහිමි කළේය. ඉහත කී රාජ්‍ය බැංකු දෙකම ඒවායේ අරමුණ අමතක කොට පෞද්ගලික බැංකු සමඟ වැඩිම ලාබය ඉපැයීම  සඳහා දැඩි තරගයකට අවතීර්ණ  වෙමින් ඔවුන්ගේ ශේෂ පත්‍රයේ  අගය වැඩි කර පෙන්වූයේය. එම බැංකු ආරම්භ කරන ලද්දේ තරග කිරීමට නොව රටේ ශේෂ පත්‍රය ස්ථාවර එකක් බවට පත් කිරීම පිණිස දායක වීමේ අරමුණින් බව ඔවුන්ගේ මතකයේවත් නොමැති කරුණක් විය.

 

පසු කාලීනව ක්‍රමානුකූලව ගොවියන්, කම්කරුවන්, ධීවරයන් තැන්පත් කරණු ලබන කුඩා මුදල් ප්‍රමාණ එකතු කොට ගෙන ඒවා නගරයට ගෙනැවිත් විශාල ව්‍යාපාරවලට ආයෝජනය කිරීම සඳහා ලබා දෙමින් ආර්ථිකයේ මූල සාධක මුළුමනින්ම නොසලකා හරින ලදී. දූෂිත දේශපාලනඥයන්, නිලධාරීන් සහ කූට ව්‍යාපාරිකයන් එකතුව එම මුදල් කොල්ල කෑමට කටයුතු කරන ලදී. 2024 වසර වන විට සොයා ගැනීමට හැකි තොරතුරු අනුව අක්‍රීය ගිණුම්වල (Non-Performing Accounts) වටිනාකම ලංකා බැංකු රුපියල් බිලින 222 ක් වූ අතර මහජන බැංකුවේ රුපියල් බිලියන 78ක් වශයෙන් විය. එකතුව බිලියන 300කි. බොල් ණය වෙනුවට අක්‍රීය ණය යනුවෙන් වචන යොදා ගැනීම මගින් සූක්ෂම ලෙස කපා හැරීමට ලක්වන බොල් ණය ප්‍රමාණය ජනතාවට දැන ගැනීම වැළැක්වීම සඳහා මෙම බැංකු විසින් එම වචන යොදාගෙන ඇත. ඉහත කී මුදලින් අවම වශයෙන් සියයට 50කටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් බොල් ණය බවට පත් වන බව නිසැකය. මේසා විශාල මුදල් සම්භාරයක් ජනතාවට අහිමි කරන්නේ නැතිව මෙම මුදල් ප්‍රමාණය සාධාරණ පොලී අනුපාතයක් මත ව්‍යවසායකයනට  ලබා දුන්නේ නම් පරාටේ මාෆියාව නිසා  අද බංකොලොත් භාවයට  පත්ව සිටින ව්‍යවසායකයන් සියලු දෙනා බේරා ගත හැකිව තිබුණි. එසේ වූවා නම් ඔවුන්ගෙන් රට් ආර්ථිකයට දායක කළ හැකිව තිබූ වත්කම මෙතෙකැයි කිව නොහැක.

 

ගොවීන්ට, කර්මාන්තකරුවන්ට, කුඩා සහ මධ්‍ය ප්‍රමාණයේ ව්‍යවසායකයනට මූල්‍ය පහසුකම් ලබාදෙන ලද්දේ ඉතා අධික පොලියකටය. බොහෝ අයට එසේ හෝ ණයක් ලබා ගැනීමට නොහැකි වූ නිසා මූල්‍ය සමාගම් සහ ලීසිං ආයතන වෙත යොමුවිය. බොහෝ අවස්ථාවල දී ඔවුන් ඉතා අධික පොලියක් අය කරනු ලබන අතරම ගනුදෙනුකරුවන්ගේ යාන වාහන, ඉඩකඩම් ඔවුන්ගේ නමට පවරා ගනු ලබයි. එසේ අධික පොලී ප්‍රමාණයක් නොගෙවන විට ඒවා ඔවුන් නීත්‍යනුකූල කොල්ලකෑමක් ලෙසින් අත්පත් කර ගනී. ඔවුන් මිනිසුන් ඝාතනය කළ අවස්ථාද වාර්තා වී ඇත.

 

එමෙන්ම රට පුරා හතු පිපෙන්නාක් මෙන් ව්‍යාජ මූල්‍ය ආයතන ආරම්භ විය. මයික්‍රෝ ෆිනෑන්ස් නමින් තවත් මූල්‍ය ජාවාරමක් ආරම්භ වී ඇත. මේ වන විට දඹානේ ජනතාව ඇතුළු රටේ ජනතාවගෙන් හතරෙන් එකක්වත් මෙම ණය උගුල්වලට හසුවී ඇති බවට මාධ්‍ය වාර්තා කළේය. ඊට අමතර ලෙස ‘‘පරාටේ නීතිය’’ අසාධාරණ ලෙස යොදාගනිමින් රටේ මධ්‍යම පරිමාණයේ ව්‍යාපාරිකයන් බහුතරයක් බංකොලොත්භාවයට පත් කොට ඇත. ණය ගෙවා ගත නොහැකිව සිය දිවි හානි කරගත් පුද්ගලයන් සිය ගණනකි. 

 

 

2019 පාස්කු බෝම්බ ප්‍රහාරයත් ඒ සමඟ ගෝලීය ලෙස ව්‍යාප්ත වූ කොවිඩ් වසංගතයත් නිසා කර්මාන්ත ක්ෂේත්‍රයේ සියල්ලටම මහත් බලපෑම් සිදු විය. එම කාලසීමාව තුළ මහ බැංකුව ඇතුළු මූල්‍ය අංශයේ බලධාරීන් මෙරට ව්‍යවසායකයන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා සාධනීය පියවර නොගනිමින් වාණිජ බැංකුවලට සිය ගනුදෙනුකරුවන්ගේ දේපළ අත්පත් කර ගැනීමට අවස්ථාව ලබා දුන්නේය. මෙය එක්තරා ආකාරයක කොල්ලයක් යැයි කීම නිවැරදිය. 

 

2020 වසරේ දී මහ බැංකුව පවත්වා ගෙන ගිය සියයට 5.5 පොලී අනුපාතය 2022 වසරේදී සියයට 15.5 ක් දක්වා ද 2023 වසරේදී එය සියයට 16.5 ක් දක්වා ද ඉහළ යාම තුළ බැංකු වලින් ණය ලබා ගත් ව්‍යවසායකයන්ට සහ කර්මාන්තකරුවන්ට ණය වාරික ගෙවා ගැනීමට නොහැකි වීම අරුමයක් නොවේ. පැවති පොලී අනුපාතයට වඩා තුන් ගුණයකටත් වඩා වැඩි පොලී අනුපාතයක් ඔවුන්ට ගෙවීමට සිදු වූයේ ඔවුන් ණය ලබා ගැනීමේ දී එවකට පවතින පොලී අනුපාතය නැතහොත් පාවෙන පොලී අනුපාතය මත ණය ලබාගෙන තිබීම නිසාය. එම කාල සීමාවේදී සමහර බැංකු සියයට 22-27 දක්වා වූ අධික පොලී ප්‍රතිශතයක් ගනුදෙනුකරුවන්ගෙන් අය කළේ ඉතාමත් අමානුෂික ලෙස වාණිජ බැංකුවල පැවැත්ම රඳාපවතින්නේ සිය ගනුදෙනුකරුවන්ගේ ශක්තිය මතය. සිය ගනුදෙනුකරුවන් බංකොලොත් වුව හොත් හෝ කළ හොත් එම බැංකුවල පැවැත්ම ද කෙටි කාලීන වේ. 

 

පසුගිය කාලය පුරාම ශ්‍රී ලංකාවේ කෘෂිකර්ම අංශය සහ කර්මාන්ත අංශය විසින් ජාතික ආර්ථිකයට එකතු කරනු ලැබූ ධාරිතාවේ ප්‍රතිශතය එන්න එන්නම පහතට වැටුණේ රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියේ දුර්වලතා නිසාය. මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳ සුවිශේෂ බලතල ක්‍රියාත්මක කරනු ලබන ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව ඇතුළු ආයතනවලට මූල්‍ය ආයතන සහ ව්‍යවසායකත්වය අතර තුලනයක් ඇති කිරීමට අපොහොසත් වී ඇත. ඔවුන් දිගින් දිගටම බැංකු ඇතුළු මූල්‍ය ආයතන නඩත්තු කිරීමට සහ ඒවායේ ලාබ වැඩි කිරීමට ප්‍රමුඛත්වය ලබා දෙන ලදී. එම නිසා රටේ පවතින සියලුම වාණිජ බැංකු මීට වසර 4කට පෙර ලැබූ ලාබයට වඩා 2024 වසරේ දී තුන් ගුණයකින් හෝ හතර ගුණයකින් වැඩි වූ ලාභාංශ උපයා ඇත. රටේ ආර්ථිකය සහ ව්‍යසායකයන්ගේ ආර්ථිකය එන්න එන්නම ඍණ මට්ටමට පහත යද්දී බැංකු මූල්‍ය ආයතනවල පමණක් ශේෂ පත්‍රවල වටිනාකම ඉහළ යාම මගින් පෙන්නුම් කරනුයේ රට තුළ මූල්‍ය පාලනයක් හෝ කළමනාකරණයක් නොමැති බවය. එය නිවැරැදි කිරීම සඳහා රාජ්‍යමය ලෙස ප්‍රතිපත්ති තීන්දු ගැනීමට තරම් පැවති සහ පවතින ආණ්ඩුවලට දූරදර්ශී ප්‍රඥාවක් හෝ දැක්මක් නොමැති බව පැහැදිලිව සනාථ වී ඇත. 

 

2022 රට බංකොලොත් වීමට පෙර වසර 12ක කාලය තුළ මෙරට අපනයනකරුවන් වෙළෙඳ මිල අසත්‍ය ලෙස සඳහන් කරමින් (Under Invoice) රටට ගෙනා ආ යුතුව තිබූ ඩොලර් බිලියන 36කට වඩා වැඩි මුදලක් විදේශීය රටවල ආයෝජනය කර හෝ රඳවා තබාගෙන ඇති බව ඇමරිකාවේ වොෂින්ටන් නුවර Global Finance Integrity (GFI) ආයතනය වාර්තා කළේය. මෙම වංචනික ක්‍රියාදාමය ආරම්භ වූයේ 2006 වසරේ සිටය. මෙය සිදු වූයේ ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ ආශිර්වාදය සහ අනුග්‍රහය ඇතිවය. 1953 අංක 24 දරන විදේශ විනිමය පාලන පනත අවලංගු කොට 2017 අංක 12 දරණ විදේශ විනිමය පනත ගෙන ඒම තුළ විනිමය පාලනය තවත් ලිහිල් කිරීම නිසා වංචාව දෙගුණ තෙගුණ විය. එම කාල සීමාවේදී සමහර බැංකු සියයට 22-27 දක්වා වූ අධික පොලී ප්‍රතිශතයක් ගනුදෙනුකරුවන්ගෙන් අය කළේ ඉතාමත් අමානුෂික ලෙස ය. වාණිජ බැංකුවල පැවැත්ම රඳාපවතින්නේ සිය ගනුදෙනුකරුවන්ගේ ශක්තිය මතය. සිය ගනුදෙනුකරුවන් බංකොලොන් වුවහොත්  හෝ කළ හොත් එම බැංකුවල පැවැත්ම ද කෙටි කාලීන වේ.

 

2022 වසරේදී ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව රටේ ප්‍රධානතම අපනයනකරුවන් 100 දෙනාගෙන් භාණ්ඩ අපනයන තොරතුරු ඉල්ලා සිටියත් 57 ක් පමණ තොරතුරු ලබා දුණි. ඒවාද අසත්‍ය තොරතුරු බව වාර්තා විය. එවකට ආණ්ඩුව සහ මහ බැංකුව අසරණ තත්වයකට පත් විය. හේතුව බංකොලොත්භාවයට පත්ව තිබෙන රටේ තිබෙන රටේ පාලකයන් එකී කාරණය මත අපනයනකරුවන් සමග ගැටුමකට ගියේ නම් ඔවුන් වෙනත් ක්‍රියාමාර්ගවලට එළඹීමට ඉඩ තිබුණි.  එසේ වූවානම් රට වැටී තිබූ තත්වය මත ඉන්දන ටිකවත් ආනයනය කළ නොහැකි වී නැවතත් ජනතාව පාරට බැස එම ආණ්ඩුවද පළවා හැරීමට තිබූ ඉඩ කඩ බැහැර කළ නොහැක. එසේ වූවා නම් රට ගොඩගත නොහැකි අස්ථාවරත්වයකට පත්වන්නට ඉඩ තිබුණි. තවද මේ වන විට රට නැවතත් යටත් විජිතයක් වීමට උවද ඉඩකඩ තිබිණි.

 

දේශපාලනික බලය මතින් වංචා දූෂණ සිදුකොට ධනය එකතු කර මහා පරිමාණ ව්‍යාපාරිකයන් වූ අය මෙරට සිටින බව සැබෑය. ඔවුන් නීතියේ රැහැනට හසුකර ගැනීම කියන තරම් සුමට හෝ පහසු කාරණයක් නොවේ. ඔවුන්ට පාලන පන්තිවල මෙන්ම දූෂිත නිලධාරීන්ගේ රැකවරණය නිරන්තරයෙන් ම ලැබිණි. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ වංචාව, දූෂණය රටක් තුළ ඔඩුදිවීමට ඉඩ හැරීමේ නොවැළැක්විය හැකි අනිටු ප්‍රතිවිපාකය මෙය වේ. විදේශ විනිමය පාලනය ඇතුළු රාජ්‍ය මූල්‍ය පාලනය පිළිබඳ පවතින යල් පැන ගිය නීති මුළුමනින්ම වෙනස් කරමින් නව ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දීම කාලීන මෙන්ම හදිසි අවශ්‍යතාවකි.