උපදෙස් - නීතිඥ සුමුදු සඳරුවන් ලියනාරච්චි 

නීතීඥවරයකුගේ ප්‍රධාන ලක්ෂණ සහ කාර්යභාරයන්:

1. අධිකරණයේ පෙනී සිටීමේ බලය:

   නීතීඥවරයා යනු දිවයිනේ සියලුම අධිකරණවල අන් අය වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමට බලය ලත් එකම නීති වෘත්තිකයා වේ.
   සේවාදායකයන් වෙනුවෙන් නඩු මෙහෙයවීම (Litigation) සහ වාචිකව කරුණු දැක්වීම (Rights of Audience) නීතිඥවරයාගේ මූලික කාර්යයයි.

2. නීතිමය උපදෙස් දීම:

   නීතියට අදාළ ඕනෑම කරුණක් සම්බන්ධයෙන් සේවාදායකයන්ට උපදෙස් (Legal Advice) ලබා දීමට නීතීඥවරයාට බලය ඇත.

3. සුදුසුකම් ලැබීම:

   ශ්‍රී ලංකාවේ නීතීඥවරයකු වීමට නම්, සාමාන්‍යයෙන්, ශ්‍රී ලංකා නීති විද්‍යාලයේ (Sri Lanka Law College) අවසන් විභාගය සමත් වී, අදාළ සීමාවාසික පුහුණුව (Apprenticeship) සම්පූර්ණ කළ යුතු වේ. 
   
   අවසානයේදී, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය (Supreme Court) මඟින් ඔහු හෝ ඇය නීතීඥවරයකු ලෙස ලියාපදිංචි කර, දිවුරුම් දීමෙන් පසුව නීති වෘත්තියේ යෙදීමට බලය ලැබේ.

මේ පිළිබඳව පහතින් සවිස්තරව දැක්වේ.

4. වෘත්තීය සම්භවය (ශ්‍රී ලංකාවේ):

   1973 අංක 44 දරන යුක්තිය පසිඳලීමේ පනතට පෙර ශ්‍රී ලංකාවේ "අද්වකාත් (Advocates)" සහ "පෙරකදෝරු (Proctors)" ලෙස නීති වෘත්තිකයන් කොටස් දෙකකට බෙදී සිටිය ද, එම පනත මඟින් එම බෙදීම අහෝසි කර, සියලු දෙනාම "නීතිඥවරු (Attorneys-at-Law)" යන තනි වෘත්තීය කණ්ඩායමකට ඇතුළත් කරන ලදී.

5. වෙනත් කාර්යයන්:

   නීතිඥවරුන්ට නඩු කටයුතුවලට අමතරව, නොතාරිස්වරයකු (Notary Public) ලෙස ඔප්පු සකස් කිරීම, සමාගම් ලේකම් (Company Secretary) ලෙස කටයුතු කිරීම, සහ නීති නිලධාරී (Legal Officer) තනතුරු දැරීම වැනි විවිධ නීතිමය සේවා සැපයිය හැකිය.

සාරාංශයක් ලෙස: නීතිඥවරයකු යනු නීතිය පිළිබඳ මනා දැනුමක් හා හැකියාවක් ඇති, යහපත් චරිතයකින් යුක්ත බවට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් පිළිගෙන, අන් අයගේ නීතිමය කටයුතු වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමට බලය පවරා ඇති ගෞරවනීය වෘත්තිකයෙකි.

ශ්‍රී ලංකාවේ නීතීඥවරයකු (Attorney-at-Law) වීමට ප්‍රධාන වශයෙන් මාර්ග දෙකක් ඇත. ඒ සියලු මාර්ග ඔස්සේ අවසානයේදී පුහුණුව ලැබිය යුත්තේ ශ්‍රී ලංකා නීති විද්‍යාලය (Sri Lanka Law College - SLLC) මඟිනි.

 නීති විද්‍යාලයේ සෘජු ප්‍රවේශය (Direct Entry to Law College)

මෙය නීතිඥයකු වීමට ඇති සාම්ප්‍රදායික හා පොදු මාර්ගයයි.

පියවර 1: නීති විද්‍යාල ප්‍රවේශ විභාගය සමත් වීම

ශ්‍රී ලංකා නීති විද්‍යාලය විසින් වාර්ෂිකව පවත්වනු ලබන පොදු ප්‍රවේශ විභාගය (General Entrance Examination) සඳහා පෙනී සිට ඉහළින් සමත් විය යුතුය.

මෙම විභාගය සඳහා පෙනී සිටීමට අවශ්‍ය මූලික අධ්‍යාපන සුදුසුකම් (අ.පො.ස. උසස් පෙළ සහ සාමාන්‍ය පෙළ සුදුසුකම්) නීති අධ්‍යාපන සභාව විසින් නියම කරනු ලබන අතර, ඒ පිළිබඳ විස්තර ගැසට් නිවේදන මඟින් ප්‍රකාශයට පත් කෙරේ.

ප්‍රවේශ විභාගයේ ප්‍රධාන විෂයයන් අතර සාමාන්‍ය දැනීම (General Knowledge), සාමාන්‍ය බුද්ධිය (General Intelligence), ඉංග්‍රීසි භාෂා ප්‍රවීණතාවය සහ සිංහල/දෙමළ භාෂා ප්‍රවීණතාවය ඇතුළත් වේ.

පියවර 2: නීති විද්‍යාලයේ පාඨමාලාව සම්පූර්ණ කිරීම 

ප්‍රවේශ විභාගයෙන් සමත් වූ පසු, ශ්‍රී ලංකා නීති විද්‍යාලයේ වසර තුනක පාඨමාලාවට (Preliminary, Intermediate, සහ Final Examinations) සහභාගී වී සාර්ථකව අවසන් කළ යුතුය.

2. නීති උපාධිය හරහා ප්‍රවේශය (Entry through an LL.B. Degree)

නීතිය පිළිබඳ විශ්වවිද්‍යාල උපාධියක් (LL.B.) ලබා ගැනීමෙන් පසු නීති වෘත්තියට පිවිසීම.

පියවර 1: LLB උපාධිය ලබා ගැනීම

දේශීය රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල: අ.පො.ස. උසස් පෙළ විභාගයේ දී ඉහළම Z අගයක් ලබා ගැනීමෙන් කොළඹ, පේරාදෙණිය, යාපනය හෝ විවෘත විශ්ව විද්‍යාලය (OUSL) වැනි පිළිගත් විශ්ව විද්‍යාලයකින් නීති උපාධියක් (LL.B.) ලබා ගැනීම.
පිළිගත් විදේශීය විශ්ව විද්‍යාල/ආයතන: නීති අධ්‍යාපන සභාව විසින් පිළිගත් විදේශීය විශ්ව විද්‍යාලයකින් LLB උපාධියක් ලබා ගැනීම.

පියවර 2: නීති විද්‍යාලයේ අවසන් විභාගයට පෙනී සිටීම

පිළිගත් LLB උපාධිධාරීන්ට නීති විද්‍යාලයේ මූලික සහ අතරමැදි විභාගවලින් නිදහස් වීමක් (Exemption) ලැබේ.

ඔවුන් නීති විද්‍යාලයේ අවසාන විභාගයට පමණක් පෙනී සිටිය යුතු අතර, අදාළ විෂයයන් (උදා: කම්කරු නීතිය, ආඥාපනත් හා ලේඛන අර්ථ නිරූපණය) LLB උපාධියට හදාරා නොමැති නම් එම විෂයයන් ද සමත් විය යුතුය.

අවසාන පියවර (දෙමඟටම පොදු):

ඉහත සඳහන් ඕනෑම මාර්ගයකින් නීති විද්‍යාලයේ අවසන් විභාගය සමත් වූ පසු, නීතීඥවරයකු වීමට අත්‍යවශ්‍ය අවසාන පියවර දෙක ඇත:

1. ආධුනික පුහුණුව (Apprenticeship):

   වසර 8කට නොඅඩු පළපුරුද්දක් ඇති ජ්‍යෙෂ්ඨ නීතීඥවරයකු යටතේ මාස හයක (හෝ නීති විද්‍යාලය නියම කරන කාලයක්) ප්‍රායෝගික ආධුනික පුහුණුවක් සම්පූර්ණ කළ යුතුය.

2. නීතීඥවරයකු ලෙස දිවුරුම් දීම (Taking Oaths):

   අවසාන වශයෙන්, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉදිරියේ දිවුරුම් දීමෙන් පසුව එම පුද්ගලයා ශ්‍රී ලංකා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ "නීතීඥවරයකු" ලෙස ලියාපදිංචි වී නීති වෘත්තියේ නිරත වීමට බලය ලබයි.

නීතිඥවරයෙකුගේ හැසිරීම සහ විසමාචාරයකදී ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකා නීතිමය රාමුවක් සහ සම්මතයක් ඇත. 

නීතීඥවරයකුගේ හැසිරීම (Professional Conduct and Ethics):

නීතීඥවරුන් සඳහා උසස් වෘත්තීය ප්‍රමිතීන් සහ ආචාර ධර්ම පද්ධතියක් පවතී. ශ්‍රී ලංකා නීති ක්ෂේත්‍රයේ, මේවා මූලික වශයෙන් පහත සඳහන් මූලාශ්‍ර මත පදනම් වේ:

නීතීඥවරයකුගෙන් බලාපොරොත්තු වන හැසිරීම් මට්ටම (වෘත්තීය ආචාර ධර්ම) ශ්‍රී ලංකාවේ නීති වෘත්තියේ අතිශය වැදගත් කොටසක් වන අතර, එය උසස්ම අවංකභාවය, ගෞරවය සහ නිපුණත්වය මත පදනම් වේ.

මෙම හැසිරීම් මට්ටම මූලික වශයෙන් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් පනවනු ලැබූ නීතිඥවරුන්ගේ හැසිරීම හා ආචාර ධර්ම පිළිබඳ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ නීති (Supreme Court Conduct of and Etiquette for Attorneys-at-Law Rules), 1988 මගින් නියාමනය වේ.

නීතීඥවරයකුගෙන් බලාපොරොත්තු වන ප්‍රධාන හැසිරීම් මට්ටම් සහ වගකීම් පහත පරිදි වේ:

1. සේවාදායකයා (Client) කෙරෙහි වගකීම

විශ්වාසනීයත්වය සහ පක්ෂපාතීත්වය (Fidelity and Loyalty): සේවාදායකයාගේ අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් උපරිම හැකියාවෙන් හා අවංකව කටයුතු කිරීම. එය නීතිඥවරයාගේ පෞද්ගලික අවශ්‍යතාවලට වඩා වැදගත් වේ.

නිපුණත්වය සහ කඩිසරකම (Skill and Diligence): නඩු කටයුතු සහ නීතිමය සේවා නිසි නිපුණතාවයෙන්, කඩිසරකමින් සහ සාධාරණ වේගයකින් ඉටු කිරීම.

රහස්‍යභාවය (Confidentiality): සේවාදායකයාගෙන් ලබා ගන්නා වාචික හෝ ලිඛිත සියලු තොරතුරු දැඩි රහස්‍යභාවයකින් යුතුව ආරක්ෂා කිරීම. මෙම යුතුකම සේවාදායකයා මිය ගිය පසු ද පවතී.

මුදල් කටයුතු පිළිබඳ අවංකභාවය: සේවාදායකයාගේ අරමුදල් සම්බන්ධ සියලු

ගනුදෙනු වලදී සම්පූර්ණ අවංකභාවය සහ විනිවිදභාවය පවත්වා ගැනීම. සේවාදායකයාගේ මුදල් පෞද්ගලික ප්‍රයෝජනයට නොගැනීම.ප්‍ති

ප්‍රතිපල පොරොන්දු නොදීම: නඩුවක නිශ්චිත ප්‍රතිඵලයක් පිළිබඳව කිසි විටෙකත් සේවාදායකයාට පොරොන්දු වීමෙන් හෝ සහතික වීමෙන් වැළකී සිටීම.

2. අධිකරණය (Court) කෙරෙහි වගකීම

අධිකරණයේ නිලධාරියෙකු වීම: නීතීඥවරයා අධිකරණයේ නිලධාරියෙකු ලෙස යුක්තිය පසිඳලීමේ ක්‍රියාවලියට අවංකව සහාය විය යුතුය.

නොමඟ යැවීමෙන් වැළකීම: අධිකරණය නොමඟ යැවීමට හෝ රැවටීමට තමා හෝ සේවාදායකයා ලවා ඉඩ නොතැබිය යුතුය.

ගෞරවය සහ අභිමානය: නඩු කටයුතුවලදී අධිකරණයට, විනිසුරුවරුන්ට සහ අධිකරණයේ ක්‍රියා පටිපාටියට ගරු කිරීම.

අධිකරණයේ නියෝග පිළිපැදීම: අධිකරණය විසින් දෙනු ලබන සියලුම නියෝග සහ උපදෙස් හෘද සාක්ෂියට එකඟව ඉටු කිරීම.

3. වෘත්තිය සහ මහජනතාව කෙරෙහි වගකීම

වෘත්තියේ ගෞරවය පවත්වා ගැනීම: වෘත්තීය කටයුතුවලදී මෙන්ම පෞද්ගලික ජීවිතයේදී ද ගෞරවනීය හා අවංක හැසිරීමක් පවත්වා ගැනීම. අවිශ්වාසනීය හෝ සැක සහිත හැසිරීම් නීති වෘත්තියේ ගෞරවයට හා යුක්තිය පසිඳලීමේ ක්‍රියාවලියට හානි කරයි.

වෘත්තීය ස්වාධීනත්වය: සේවාදායකයා නියෝජනය කිරීමේදී සිය ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා කර ගැනීම.

සහෝදර නීතීඥවරුන් කෙරෙහි: සෙසු නීතීඥවරුන් සමඟ සියලු වෘත්තීය කටයුතුවලදී ආචාරශීලීව, ගෞරවයෙන් සහ සාධාරණව කටයුතු කිරීම.

මහජන විශ්වාසය (Public Trust): නීති වෘත්තිය යනු හුදෙක් වෘත්තියක් නොව, පොදු මහජන විශ්වාසයක් බව පිළිගැනීම සහ එම විශ්වාසය ආරක්ෂා වන පරිදි කටයුතු කිරීම.

නීතීඥවරයකු මෙම හැසිරීම් ප්‍රමිතීන්ගෙන් බැහැර වී, වංචාවක, වැරදි ක්‍රියාවක (malpractice) හෝ වෘත්තියට නුසුදුසු වෙනත් හැසිරීමක නිරත වුවහොත්, ඉහත පළමු පිළිතුරේ සඳහන් කළ පරිදි ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් විනය ක්‍රියාමාර්ග ගනු ලැබිය හැකිය.

1. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ රීති(Supreme Court Rules):

   ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 136(1)(g) වගන්තිය යටතේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් පනවන ලද "නීතිඥවරුන්ගේ හැසිරීම හා ආචාර ධර්ම පිළිබඳ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ නීති (Supreme Court Conduct of and Etiquette for Attorneys-at-Law Rules), 1988" නීතීඥවරුන්ගේ වෘත්තීය හැසිරීම පිළිබඳ ලිඛිත නීතියේ බලය දරයි. ඊට අදාලව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් විවිධ අවස්ථා වලදී රීතින් ගණනාවක් පනවා ඇත.

විෂමාචාරයකදී ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග:

නීතීඥවරයකුගේ විෂමාචාරයක් (Misconduct), වංචාවක් (Deceit), හෝ වැරදි ක්‍රියාවක් (Malpractice) සම්බන්ධයෙන් නීතිය ක්‍රියාත්මක වන්නේ මෙලෙසිනි:

1. පැමිණිලි කිරීමේ අධිකාරිය:

   නීතීඥවරයකුගේ විෂමාචාරයක් පිළිබඳ පැමිණිලි
   අදාළ නීතීඥවරයාට වන්දි (Damages) ගෙවීමට සිදුවිය හැකිය. ව්‍යාජ චෝදනාවෙන් නීතිඥවරයාගේ කීර්ති නාමයට හා වෘත්තියට සිදුවූ හානිය අනුව මෙම වන්දිය තීරණය වේ.
   .2. අධිකරණය නොමඟ යැවීමට තැත් කිරීම (Attempting to Mislead the Court/Authority)
   නීතීඥවරයකුට එරෙහි පැමිණිලි බොහෝ විට යොමු කරනු ලබන්නේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට හෝ ශ්‍රී ලංකා නීතීඥ සංගමයේ විනය කමිටුවට වන බැවින්, ව්‍යාජ හා ද්වේෂසහගත චෝදනා ඉදිරිපත් කිරීම අධිකරණ පද්ධතිය නොමඟ යැවීමට තැත් කිරීමක් ලෙස සැළකිය හැකිය.
   ප්‍රතිඵලය: අධිකරණය/විනය කමිටුව විසින් පැමිණිල්ල අසත්‍ය බව තීරණය කළහොත්, එම ආයතනවලට පැමිණිලිකරුට එරෙහිව අධිකරණයට අපහාස කිරීමේ (Contempt of Court) චෝදනා යටතේ හෝ වෙනත් නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට සිදු විය හැකිය.
   3. දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය යටතේ චෝදනා (Charges under the Penal Code)
   ව්‍යාජ පැමිණිලි අපරාධ වරදක් විය හැකිය:
   
   අපරාධ චෝදනා (False Charge): පැමිණිලිකරු අපරාධ නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අරමුණින් අසත්‍ය චෝදනා නගා ඇත්නම්, එය දණ්ඩ නීති සංග්‍රහයේ ඇතැම් වගන්ති යටතේ අසත්‍ය චෝදනා නැගීම (Falsely Charging) වැනි අපරාධ වරදක් විය හැකිය.
   සාක්ෂි ව්‍යාජ ලෙස සැකසීම: පැමිණිල්ලට අදාළව ව්‍යාජ ලේඛන හෝ සාක්ෂි ඉදිරිපත් කර ඇත්නම්, එයද දණ්ඩ නීති සංග්‍රහයේ වරදක් ලෙස සැලකේ.
   ප්‍රතිඵලය: නඩුව ඔප්පු වුවහොත්, පැමිණිලිකරුට දඩ (fine) හෝ සිර දඬුවම් (Imprisonment) පැනවිය හැකිය.
   4. විනය ක්‍රියාමාර්ගවලදී අවධානයට ලක්වීම
   නීතිඥවරුන්ට එරෙහි විනය පරීක්ෂණ පවත්වන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය හෝ විනය කමිටුව, පැමිණිල්ලේ සත්‍යතාව ඉතා විචක්ෂණශීලීව සොයා බලයි.
   ප්‍රතිඵලය: අසත්‍ය හෝ ද්වේෂසහගත පැමිණිලි ඉදිරිපත් කරන්නන් සම්බන්ධයෙන් පියවර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය පිළිබඳව ශ්‍රී ලංකා නීතීඥ සංගමය (BASL) වැනි ආයතන පවා නිරීක්ෂණයන් සිදු කර තිබේ. මෙවැනි ක්‍රියාවන් මඟින් යුක්තිය පසිඳලීමේ ක්‍රියාවලියේ අඛණ්ඩතාවයට හා නීති වෘත්තියේ ගෞරවයට හානි නොවන බවට වගබලා ගැනීමට අධිකරණ අවධානය යොමු කරයි.
   
   D.N.අභයවර්ධන