එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නෞකාව අනතුරෙන් ශ්‍රී ලංකාවට අයිතිය වශයෙන් වන වන්දිය ලබාගැනීම ආයතන අතර නිසි සම්බන්ධීකරණයක් නොමැතිවීම හේතුවෙන් තවදුරටත් එම ක්‍රියාවලිය කල් යන බව පසුගියදා වාර්තා විය. පරිසරය, ස්වභාවික සම්පත් හා තිරසර සංවර්ධනය පිළිබඳ ආංශික අධීක්ෂණ කාරක සභාව පාර්ලිමේන්තුවේදී පසුගියදා රැස්වූ අවස්ථාවේදී මේ කරුණු අනාවරණය වී තිබිණි. වන්දි මුදල් ලබාගැනීමට අදාළව ගැටලු‍ රැසක් මතුවී තිබෙන බව ද එහිදී හෙළිදරව් විය.

මේ රටේ බොහොමයක් කාරණාවලදී සම්බන්ධීකරණය නිසි ආකාරයට සිදුනොවීම රටට විශාල අවාසියක් වී තිබේ. මේ අවාසිසහගත තත්ත්වයෙහි බලපෑම ඍජුවම කේන්ද්‍රගත වන්නේ රටේ ආර්ථිකයටය. එහෙයින් එහි බලපෑම බරපතළය. විවිධ හේතු මත අබල දුබලව ගිය ආර්ථිකය යළි හැඩගස්වා ගැනීමේ වෑයමට මෙවැනි අඩුපාඩුකම් හරස්වීම එම සමස්ත ක්‍රියාවලියම අඩපණ කර දැමීමකි. එහි ප්‍රතිඵලය රටේ ආර්ථිකය තවදුරටත් දැඩි ලෙස පීඩනයට හසුවීමය. නැවේ වන්දි මුදල් ගැටලු‍ව ද මුහුණ දී ඇත්තේ එම පීඩනයටමය.

එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නැව 2021 මැයි මස 20 වැනිදා සිට දින ගණනාවක් තිස්සේ කොළඹ වරායට ආසන්න මුහුදේදී ගිනිගත් අතර එයින් ඇති වූ පාරිසරික බලපෑම හැඳින්වූයේ ලොව සමුදුරු ආශ්‍රිතව සිදුවූ විශාලතම මයික්‍රෝ ප්ලාස්ටික් ව්‍යසනය හැටියටය. එහි බලපෑම ඉදිරි වසර ගණනාවක් තිස්සේම පවතිනු ඇති බවට ද අනාවැකි පළ විය. ශ්‍රී ලංකාව ආශ්‍රිත සමුද්‍රයේ සිදුවූ පාරිසරික විනාශය ගණන් බැලිය නොහැකි තරම් විශාල වන බව ඇතැම් විද්‍යාඥයන්ගේ මතය වී තිබිණි. සිද්ධිය කොතරම් බරපතළ වුවද එයින් රටට සිදුවන හානිය ගණන් බලා වන්දිය අයකර ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය මේ දක්වා පැමිණ ඇත්තේ ඉබිගමනින් වීම අවාසනාවකි. එයට හේතුව ආයතන අතර තිබිය යුතු සම්බන්ධීකරණය ප්‍රශස්ත මට්ටමින් පවත්වාගෙන යාමට නොහැකි වීම බවද සඳහන් වීය.

මෙවැනි අනතුරක වන්දිය ලබාගැනීමේදී ශ්‍රී ලංකාවට සටන් කිරීමට සිදුවන්නේ ලෝකයේ ඉතාම බලවත් රක්ෂණ සහ වන්දි ලබාදීමේ සංවිධානාත්මක සමාගම් ජාලයක්  සමඟින් බව අමතක නොකළ යුතුය. මෙවැනි ඉතා ශක්තිමත්ව, සූක්ෂමව සහ සැලසුම්සහගතව ක්‍රියා කරන සමාගම් මුලින්ම සිදුකරන්නේ අදාළ රටේ සිද්ධිය සම්බන්ධයෙන් වගකීම පැවරෙන ආයතනවල ඉහළ නිලධාරීන් සහ දේශපාලනඥයන් බිලිබා ගැනීමට ක්‍රියා කිරීමය. මෙහිදී අත යටින් ඩොලර් කුට්ටි ගණනින් ගනුදෙනු සිදුවන බවද නොරහසකි. එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නැවේ වන්දිය සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරන ආයතන අතර සම්බන්ධීකරණය අතරමගදී පීලි පනින්නේ ඒවායේ බලපෑම්වලින් දැයි අපි නොදනිමු. එහෙත් ආණ්ඩුවේ සියලු‍ බලධාරීන්ගේ වගකීම සහ යුතුකම වන්නේ රටට ලැබිය යුතු ඉහළම වන්දිය අදාළ ආයතනවලින් ලබාගැනීමට කටයුතු කිරීමය. ඒ සඳහා සියලු‍ පාර්ශ්ව එකට එකතු කර ඔවුන්ට නිසි උපමාන ලබාදීමය.

විෂය භාර පාර්ලිමේන්තුවේ ආංශික කාරක සභාවට මෙහිදී පැවරෙන්නේ විශාල වගකීමකි. නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව, ධීවර අමාත්‍යංශය, සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරිය සහ එමගින් පත් කළ විද්වත් කමිටුවේ සාමාජිකයන් ඒකාබද්ධව ඉදිරි වැඩපිළිවෙළක් සකස් කළ යුතු බවටත් ඒ සම්බන්ධ වාර්තාවක් කාරක සභාවට ඉදිරිපත් කරන ලෙසටත් ආංශික කාරක සභා සභාපතිවරයා උපදෙස් ලබා දී ඇත්තේ මේ වගකීම ඉටුකිරීම සඳහා විය යුතුය. එය සාර්ථක කර ගැනීමට නම් ආයතන අතර සම්බන්ධීකරණය ඉහළම මට්ටමින් පවත්වා ගැනීමට වගබලාගත යුතු බව පෙන්වා දීමට කැමැත්තෙමු. මේ අතර සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරිය මේ වන විට මුහුණ දී තිබෙන ගැටලු‍ හඳුනාගෙන ඒවාට නිසි විසඳුම් ලබාදීමට අමාත්‍ය මණ්ඩලය ද කටයුතු කළ යුතුය. එසේ නොවුණහොත් තවදුරටත් සිදුවනු ඇත්තේ කාලය කා දැමීමක් පමණි.

එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නෞකාවේ ඛේදවාචකය මෙරට ධීවර ජනතාවටත් රටේ පරිසර පද්ධතියටත් සිදුකරන ලද්දේ අතිවිශාල විනාශයකි. මූල්‍යමය වශයෙන් සිදුවූ බරපතළ හානිය මෙන්ම රටේ ධීවර කර්මාන්තයේ යෙදෙන පවුල් අවම වශයෙන් විසිදහසකට වැදුණු පහරද දරුණුය. මේ සියලු‍ දෙයට වන්දි ලැබිය යුතුය. එම වන්දිය ලබාගැනීම තවදුරටත් ප්‍රමාද කළ නොහැක. ඒ සඳහා ඊට අදාළ සියලු‍ පාර්ශ්වවල සම්බන්ධීකරණය පවත්වා ගැනීම අවශ්‍යම සාධකය බවද සඳහන් කරමු.

(***)