‘දෙවියනේ මට හොඳටම සීතලයි’ කමිසය දවටා ගනිමින් චවාල් කී ය. ඔහු මෙි තරම් සෙනෙහසින් සිටිනු ඇය මින් පෙර දැක නැත. සැමවිටම ඔහු කතා කරන වචන දෙකකින් එකක් ම සාප කිරීමක් විය. මෙසේ ස්නේහයෙන් සැමදා ජීවත් විය හැකි නම් කෙතරම් සැනසීමක් ද? කයින් හොඳට ම දුබලව සිටියත් හැඟීම් බර වූ ඕ ඔහුට සිනාවක් පෑවා ය. ”මා ඉඹින්න” ඔහු ඇය සිප, දෙපයින් නැගී සිටින්නට තරම් ඇය සුවපත් වන තුරු ඇය අසලින් ම වැතිරුණේ ය.

”ඇයි මට පහළ දි ඔය තරම් බැන්නේ? මම නැවතුණේ බැරිම තැන. ඉල්ලම ළඟ ඉන්න අයට එච්චර අපහසුවක් දැනෙන්නෙ නෑ. ඒත් දෝනාව අපායක්”

”මට තේරෙනවා” ඔහු පිළිවදන් දුන්නේ ය. ”මගේ අහිංසක කෙල්ලට වැඩෙි අමාරුයි” ඔහු තමා හා එකඟ වීම ඇගේ මහත් සතුටට හේතු විය.

”අද හුළං අත විස වෙලා. ඉන්නකෝ සනීප වුණාම මං ගොලූබෙල්ලියක් නොවන වග ඔයාට පෙන්නන්න ”

නැවත නිහඬ බවකි. ඔහු ඇගේ ඉඟ වටා අත යවා ඇය තුරුලූ කොට ගත්තේ ය. දෝනාවට යන්නට තරම් මේ වනවිට ශක්තිමත් ව සිටිය ද ඇයට අවශ්‍ය වූයේ මේ සොඳුරු අත්දැකීම තවදුරටත් විඳ ගන්නට ය.

”ඔයා මට මීට වඩා පොඩඩක් කරුණාවන්ත වෙනව නම් කොච්චර හොඳ ඳ? අපි එකිනෙකාට ආදරය කරන කොට ජීවිතය මිහිරියි.” ඇය ඉකි ගසන්නට වූවා ය.

”මම ඔයාට ආදරෙයි. නැත්නම් මම ඔයාව මගේ ළඟට ගෙන්න ගන්නව ද?” චවාල් පැවසී ය. ඇය හිස සැලුවා පමණි. බොහෝ පිරිමි ගැහැනුන් ගන්නේ හුදු විනෝදය සඳහා පමණි. තම ගැහැනුන්ට කුමක් සිදු වන්නේ ද යන්න පවා ඔවුහු හැරිලාවත් නොබලති.

කරුණාවන්ත පිරිමියෙක් හමුවිණි නම් තම ජීවිතය කෙතරම් මිහිරි එකක් විය හැකි ද යි සිතූ ඇයගේ දෙනෙතින් කඳුළු වැගිරෙන්නට විය. එසේ වී නම් හැම විටම මෙසේ තම වටොර වටා අත යවා ගෙන සිටිනු ඇත.’

ඉහත පෙම් රැඟුම් ප්‍රෙම වෘතාන්තයකින් නොවේ. 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේ (කාර්මික විප්ලවයෙන් පසු) ප්‍රංශ ආකර කම්කරුවන්ගේ නැගී සිටීම් පාදක කැර ගනිමින් ලියන ලද නවකතාවකිනි. පොතේ නම ‘පුනරාගමනය’යි. ඒ Germinal (1885) නම් ප්‍රංශ නවකතාවේ සිංහල පරිවර්තනයයි. කර්තෘ ප්‍රංශ මහා ගත්කරු එමිල් සෝලා (1840 - 1902) යි.

Germinal යනු සෝලා විසින් ලියන ලද අංක 20කින් සමන්විත එහෙත් එකිනෙකට අසම්බන්ධිත Les Rougon-Macqart නවකතා මාලාවේ 13න් වැන්නයි.

දෙවැනි නැපෝලියන් සමයේ ප‍්‍රංශයේ වුසූ (කල්පිත) පුද්ගලයකු ලෙස සෝලා නිර්මාණය කරන රවුගන් මැකාර්ට් නම් පුරුෂයකු ගෙන් ඇරඹෙන පරම්පරාවකට සම්බන්ධ ස්ත‍්‍රීන් සහ පුරුෂයන්ගේ කතා පුවත් මෙම ප‍්‍රබන්ධ විස්සට ඇතුළත් ය. එතකුදු වුව ‘ජර්මිනල්’ ප‍්‍රධාන චරිතය වන ඒටන් ඒ පරපුරට ඍජු ඥාතිත්වයක් ඇති බවක් මේ පොත කියවන විට අනාවරණය නොවෙයි.

එමිල් සෝලා ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යයේ චාල්ස් ඩිකන්ස්ට සම වෙති ’යි පැවසේ. ඩිකන්ස් මෙන්ම ඔහු ද කාර්මික විප්ලවයේ ප‍්‍රතිඵල ලෙස එහි ආරම්භක අවදියේ ශ‍්‍රමික ප‍්‍රජාව මුහුණ දුන් අනේක විධ දුක් දොම්නස් සිය නිර්මාණවලට වස්තු විෂයය කැර ගත් හෙයිනි. ඔහු නවකතා සහ කෙටිකතා නිර්මාණකරුවකු මෙන් ම කවියකු ද වූ අතර අප‍්‍රබන්ධ කෘති රැසක ද කතුවරයා විය. ඔහුගේ මුළු කෘති සංඛ්‍යාව හැටක් පමණ බවත් පැවසේ. එයින් තිස්පහක් පමණ නිර්මාණ කෘති බවත් පැවසේ.

ප‍්‍රංශ බසින් ටැරපසබ්ක යන්නට අරුත් දෙකක් ඇත. පළමුවැන්න නම් ඉංග‍්‍රීසියේ එන germ යන වදනෙහි අරුත වන මූල බීජය යන්නයි. දෙවැන්න වනුයේ ප‍්‍රංශයේ දෙවැනි අධිරාජ සමයේ භාවිත දින දර්ශනයට අනුව වසන්ත ඍතුවේ ආරම්භක මාසයයි. මේ කෘතියේ අන්තර්ගතයේ මේ ද්විවිධ අරුත ම ප‍්‍රකට ය. බීජ ප‍්‍රරෝහණය වී දළු ලියලා මල් දරා පල හට ගනී. පොතේ අවසානයේ එන්නේ එවැන්නකි.

” .... මේ තිරිඟු කෙත යටින්, පඳුරු යටින් හා රුක්වලට යටින් සිය මිතුරෝ පොළොව හාරමින් සිටිති. අප්‍රේල් සූර්යයා රන්වන් රැස් විහිදුවමින් අහසේ ඉහළට නගිමින් සිටියේ ය. පෘථිවියේ සාරවත් ගැබ තුළින් ජිවය මතුවෙමින් පැවැතියේ ය. දළු කොළ බවට මෝරමින්, කෙත් හරිත තණ පඳුරුවලින් ඉදිමෙමින් තිබිණ. සැම තැනම උණුසුම හා ආලෝකය සොයා ගෙන බීජ පුපුරමින් දළු ලමින් ඉහළ නැංගේ ය. ඔහුගේ මිතුරෝ ද පොළොව පළාගෙන ඉහළට නගින්නට වෑයම් කරන්නවුන් මෙන් මුරණ්ඩු ලෙස අනවරත ටැප් ටැප් හඬ නංවමින් හුන්හ. මේ ළා උදෑසන හිරු රැසින් නැහැවෙමින් මුළු රටම ඒ හඬේ ගිලීි පැවැතියේ ය. අනාගත අස්වැන්න සඳහා ඔවුන් රෝපණය කළ බීජ වැඩෙනු ඇත. ඉක්මනින්ම ඒවා පෙළොව පළාගෙන උඩට නැගීි සිටිනු ඇත.”

මෙහි ප‍්‍රධාන භූමිකාව වන එටීන් ලැන්ටියර් රැකියාවක් සොයාගෙන ලේ වොරික්ස් නම් අඟුරු ආකරය වෙත අයාලේ එන තරුණයෙකි. පෙර දුම්රිය වැඩපොළක කාර්මිකයකු ලෙස වැඩ කර ඇති ඔහුට ඒ රැකියාව අහිමි වන්නට හේතු වී ඇත්තේ වැඩ මූලිකයාට පහර දිමයි. ඔහුට ලේ වොරික්ස් ආකරයේ රැකියාවක් ලැබෙයි. නොබෝ කලෙකින් ම ඔහු තමන් අයත් වැඩ කණ්ඩායමේ නායකයා වන මහේයු සහ ඔහුගේ පවුලේ අයගේ ද ඔවුන් ජිවත් වන ආකරයට ම අයත් ගමේ වැසියන්ගේ ද සිත් දිනා ගන්නට සමත් වෙයි. විධිමත් අධ්‍යාපනයක් ලබා නොමැති නමුුත් ලියන්නට හා කියවන්නට දන්නා හෙයින් ඔහුට ශ‍්‍රමිකයන්ගේ නායකත්වය ලැබෙයි.

මෙහි ආරම්භක සංවාදයේ එන කැතරින් යනු මහේයුගේ දියණියයි. ඇගේ පෙම්වතා වන ඉහත සඳහන් චවාල් අතරට තුන්වැන්නකු ලෙස එටීන් පිවිසෙයි. මේ නිසා එටීන් සහ චවාල් අතර ආරෝවක් ඇති වෙයි. චවාල් කැතරින්ට පහර දෙයි. එ්ටින් ඒ ගැන ඇයට අනුකම්පා කොට තමා හා එක්වන ලෙස ඇයට ආරාධනා කරයි. එහෙත් කැතරින් එය ප‍්‍රතික්‍ෂෙප කරන්නේ තමාට චවාල් සිටින බව කියමිනි. ඒ වාගේ ම දැන් ඇයට ඒ වැඩෙි ඇති වෙලා ය. දවසක ඔවුහු තිදෙන දෝනාව පතුලේ සිරවෙති. එහි දී චවාල් මරණයට පත්වේ. එ්ටීන් කැතරින් ඔසොවාගෙන උඩට ගෙනයමින් සිටියි. එහෙත් ඔහුගේ දෑත් අතරම ඇගේ ප‍්‍රණය නිරුද්ධ වෙයි.

වැඩි වැටුප් සහ අසාධාරණ කොන්දේසි ඉවත් කරන ලෙස ඉල්ලා සිටින සේවකයෝ එ්ටීන්ගේ නායිකත්වයෙන් පෙළ ගැසී වැඩ වරති. වර්ජනය මාස කිහිපයක් ඇදී යයි. බැරිම තැන ආකර සමාගම හමුදා සහාය ලබා ගනී. හමුදාව කම්කරුවන්ට වෙඩි තබයි. මහේයු ඇතුළු කිහිප දෙනෙක් නැසෙති. අවසානයේ වර්ජනය අවසන් වෙයි. මිනිස්සු නැවත වැඩට යති.

වැඩ වර්ජනයේ දී පාලකයන්ගේ පැත්ත ගෙන එය කඩාකප්පල් කරන්නට ක්‍රියා කරන ද්‍රෝහීන් මෙන්ම ඇරඹීමට පෙර ඊට විරුද්ධව සිටි නමුත් පසුව එය අත් නොහරින ප‍්‍රතිපත්ති ගරුක මිනිස්සු ද අපට මෙහි හමුවෙති.

”සෙවණැලි පිරුණු පාරවල් දිගේ උදැසන මිහිදුමට යටින් මුහුණු බිමට නමාගත් මරණ මඩුවට ගෙන යන හරකුන් මෙන් ගමන් කරන කම්කරුවන්ගේ පා බිම ගැටෙන හඬ ඇසෙන්නට විය. මේ ආපසු වැඩට යාමට යටින් ඔවුන් තුළ වූයේ කෝපයෙන් නියැවුණ දත් ඇඳි සහ වෛරයෙන් පිරුණු හදවත් පමණි. යළි වැඩට එන්නට ඔවුන්ට බල කොට තිබුණේ සාගින්න විසිනි.”

වර්ජනය නිසා ප‍්‍රාග්ධන ආයෝජකයන් (capitalists) සහ ශ‍්‍රමිකයන් (labourers) යන දෙපාර්ශ්වයටම සිදුවන හානිය ඉමහත් ය. දිවි ගැට ගසා ගන්නට අන් මගක් නොමැති හෙයින් මිනිස්සු අකමැත්තෙන් වුව නැවතත් ආකරයේ වැඩට යති. ඒ පෙරටත් වඩා අසාධාරණ කොන්දේසි යටතේ ය. ප‍්‍රාග්ධනයේ අයෝමය බලයට අභියෝග කරන්නට ශ‍්‍රමයේ කේවල් කිිරීමේ ශක්තියට කෙතරම් අසීරු ද යන්නත්, වැඩ වර්ජන වැනි පොදු අරගලවල දී තමන්ගේ පැවැත්ම වෙනුවෙන් සටන පාවා දෙන්නවුන් එදා ද විරල නොවූ බවත් මෙය කියවන කෙනකුට වැටහී යනු ඇත.

වොෂින්ටන් රාජ්‍ය සරසවියේ සම්මාන මහාචාර්ය පෝල් බ‍්‍රයන් විසින් වෙලූම් දෙකකින් යුතුව සංග‍්‍රහ කරන ලද ‘ලොව පිළිබඳව කියැවීම’ (Reading about the World) නම් කෘතියේ ලෝකය ගැන අවබෝධයක් ලබා ගැනීම සඳහා කියැවිය යුතු කෘති විශාල සංඛ්‍යාවක් ගැන කරුණු ඇතුළත් වෙයි. එහි නිර්දේශිත කෘති අතරට ගැනෙන නවකතා සංඛ්‍යාව සිමීත නමුත් ‘ජර්මිනල්’ ඒ අතුරින් එකක් වෙයි. සෝලාගේ ”ස්වාභාවිකවාදයේ තාක්‍ෂණය” සාමාන්‍ය මිනිසුන්ගේ ජීවිත මැනැවින් චිත‍්‍රණය කරන්නට සාවධාන උත්සාහයක් දරා ඇති බව එහි සඳහන් ය.

සෝලා සිය කෘති අතරින් වඩාත් ම අගය කළ කෘතිය මෙය බවත් ඔහු මේ පොත ගැන බොහෝ අවස්ථාවල වර්ණනා කළ බවත් පැවසේ. මේ කෘතිය රචනා කිරීමේ දී සෝලා සටහන් පොතක් අතැතිව පතල් දෝනා තුළ කම්කරුවන් අතර මාස ගණනක් ගත කළ බව අන්තර්ජාලයේ නොමිලයේ බාගත හැකි ජර්මිනල් පොතට පෙරවදනක් සපයන හැව්ලොක් එලිස් සඳහන් කරයි. එසේම ඔහු පූර්වයේ පැවැති පතල් කම්කරුවන්ගේ වැඩ වර්ජන පිළිබඳ එක්රැස් ව තිබූ තොරතුරු මනාව අධ්‍යයනය කොට ඇති අතර 1884 වසරේ ප‍්‍රංශයේ අන්සින් හි පැවැති වැඩ වර්ජනයේ දී සේව්‍ය සේවක දෙපක්‍ෂය ම ඇසුරින් බොහෝ කරුණු එක් රැස් කරමින් මහත් වෙහෙසක් දරා ඇත. ඒ ඇසුරින් ඔහු නිමවා ඇත්තේ තමන්ට පාලනය කළ නොහැකි තත්වයන්ට දැඩිව ග‍්‍රහණය වුණු, මහා කනගාටුදායක විපත්තියක් ඉරණමේ කෙටී ඇති මිනිස් වර්ගයාගේ ආලේඛ්‍යයකිි. සෝලාගේ පරිශ‍්‍රමය කෙතරම් සාර්ථක වී ද යත්, ඔහුගේ අවමඟුල පැවැති අවස්ථාවේ සුසානයට රැස වූ පතල් කම්කරුවන් ජර්මිනල් යන වචනය තාලයකට කියූ බව පැවසේ.

මේ නවකතාව ඇසුරින් 1963 දී සහ 1993 දී චිත‍්‍රපට දෙකක් නිපදවනු ලැබ ඇති අතර බීබීසීය මාලා ටෙලි නාටකයක් නිපැයීය, එනමින් ම තිිදෙනෙකු විසින් ඉංග‍්‍රීසියට පරිවර්තනය කොට තිබෙන Germinal ධනපාල ගුණසේකර විසින් ”පුුනරාගමනය” නමින් සිංහලට පරිවර්තනය කරනු ලැබ 2007 වසරේ විජේසූරිය ග‍්‍රන්ථ කේන්ද්‍රය විසින් ප‍්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබ තිබේ. ඉහත උධෘත ගන්නා ලද්දේ එයිනි.