(2025 ජූනි මස 19 වන දාට යෙදෙන ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහ මහාශයන්ගේ 112 වන ජන්ම දිනය නිමිත්තෙනි.)

සංස්කෘත භාෂාව හැදෑරීමේ ආශා බීජය මගේ ළය ආලවාලයෙහි නමෝ විත්තියෙන් රෝපණය වූයේ ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් තම 'කෝමල රේඛා' කව් - ගී සංග්‍රහයට ප්‍රස්තාවනා වශයෙන් ලියූ'පෙර තලය' නම් ක්ෂුද්‍ර කාව්‍යයේ ආනුභාවයෙනි. එය හුදු ප්‍රස්තාවනාවක් නොව මධුර, මනෝහර, ස්නිග්ධ, කෝමල පදාවලියෙන් අලංකෘත එකම වාග් ආශ්චර්යකි. එකම වාක් ප්‍රාතිහාර්යකි. එකම වාක් වික්‍රමයකි.

එම 'පෙර තලයෙහි ලා ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් විසිතුරු ලෙස මගේ මනසේ ඇඳි ඒ වංග සිරිමතියගේ රුසිරු රුව එදා පළමු වරට මා තුළ බිහි කළ අසිරි හැඟුම් දහර දැනුදු මගේ රිහිරි දිගේ දිව යන්නේ සියොලඟම මිහිරි කරමිනි.

"කුඩා කතරගම නමින් දන්නා එහෙත් ගමක් හෝ ගෙයක් නැති වන පෙතෙහි ගල් තලා උඩින් සෙමින් දිවෙන දිය රැල්ලෙන් දැකුම්කලු වූ ගං තෙරෙහි උස් බිම මත එකල කුඩා අසපුවෙක් විය. සිවුමැලි ඇඟිලි සිතාරයේ තත් උඩ දුවවමින් විරාම ලීලා සහිතව ගීත ගෝවින්දයේ සකූ ගී ගයමින් සිටි වංග සිරිමතිය මට දක්නට ලැබුණේ මෙහිදීය.

"පැරණි මිහිරි සකු ගීවල රසය සිත් පුරා විඳින්නට අවස්ථාව සැලසුණේය. ඉන් පසු බොහෝ දිනයන්හි ඉර මුදුන් සමයේ කුඹුක් තුරු යට හීල් හෙවණේ සිහින් වැලි තලාවේ පළිඟු පැහැති දිය වැල අයිනේ හිඳගෙන සිතාරය වාදනය කරමින් කියන ඇගේ සකු ගීවලට කන් දී සිටි මගේ නෙත් සුවදායක ලෙස හෙමින් පියවී ගියේය. 'ධීර සමීරේ යමුනා තීරේ වසති වනේ වන මාලී' යන ගීතයත් 'වදසි යදි කිංචිදපි දන්ත රුචි කෞමුදී' යන ගීතයත් 'කේලිකලා කුතු' ගීයත් 'පශ්‍යති දිශි දිශි රහසි භවන්තම්' යන ගීයත් 'කනක ගිරි ලංඝිතේ' යනුවෙන් ගැයෙන ගංගා ගීතයත් සකු ගී අතරින් මා සිත් ගත් ගී වෙයි..."

('කෝමල රේඛා'; 'පෙර තලය;' නව මුද්‍රණය;1981 මාර්තු; පිටුව 05)

ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් සංස්කෘත කාව්‍යයන්හි රසවත් ජවනිකාවලට පිවිසවූයේ සෙල්ලකතරගම මැණික් ගං ඉවුරේ වූ කුඩා අසපුවේදී ඔහුට මුණ ගැසුණු වංග සිරිමතියයි. සංස්කෘත කාව්‍ය රසය මගේ හදවතේ මිහිරි උරුමයක් කරලූයේ මානවසිංහයන්ගේ 'කෝමල රේඛා' පෙර තලයෙන් පළමු වරට මා හඳුනා ගත් ශෘංගාර රස සාගරායමාන, ශ්‍රවණ රමණීය, සංගීතාත්මක, අනුප්‍රාස - එළිසම ආදි ශබ්දාලංකාරයෙන් ප්‍රතිමණ්ඩිත, අප්‍රතිම 'ගීත ගෝවින්ද' නාමධේය කාව්‍ය මකුට මාණික්‍යයයි. මා ඉන් පෙර 'ගීත ගෝවින්ද' කාව්‍යය ගැන අසා නොතිබුණි. එහි පිරී ඉතිරී ගිය සිරිඟර රස මිහිර හද පුරා විඳ ගැනීමේ නෑඹුල් අවස්ථාව මට උදා කර ලූයේ ඒ රමණීය කාව්‍යය විෂයෙහි මානවසිංහයන් තම 'කෝමල රේඛා' 'පෙර තලය' දිගේ මගේ රස නහර ගත කළ විස්මයාවහ රසාවේශයයි. රසාභාසයයි. රසානුභූතියයි. රසානුභාවයයි.

සෞන්දර්ය සාගරෝපම මානවසිංහයෝද දිවි හිම් තෙක්ම රස කාමයෙන් ප්‍රමත්තව සිටියෙකි. ඔහු ලියූ ගැදි , පැදි , ගී ආදියෙහි යෙදුණු සිනිඳු, සියුමැලි, සිලිටි වදන් ⁣මුදු මොළොක් මල් පෙති මෙන් හිතින් පමණක් නොව අතින්ද පිරිමැද බලන්නට සිතෙයි. මේ පශ්චාත් නූතන සාහිත්‍ය කාන්තාරයේ අද එසේ භාෂා ප්‍රාතිහාර්ය පාන්නෝ කොහි වෙත්ද?

හෙළ බසෙහි මිහිර කවියෙන් මහද ගැල්වූ පුරාතන නූතන සුමියුරු කිවියන් දෙතුන් දෙනා අතර මානවසිංහ කිවිඳාණෝ පළමු පෙළෙහි වැජඹෙති. ගීත ගෝවින්ද' මාධූර්යයෙන් රසාවිෂ්ට මානවසිංහයන් කුලුපගව ඇසුරු නොකරන්නට මා සංස්කෘත භාෂාවට මෝහනය වී එය හදාරන්නට කිසි දා නොපෙලඹෙන්නටද ඉඩ තිබුණි. මානවසිංහයෝ 'ගීත ගෝවින්ද' මාධූර්යයෙන් රසාවිෂ්ට මා සංස්කෘත සාහිත්‍ය සාගරයේ පිහිනීමට පුරුදු කළේ භාරත කාව්‍ය කුරවීක ශ්‍රී ජයදේවයන්ගේ වාගාමෘත කල්ලෝල මාලා ආලෝලිත 'ගීත ගෝවින්ද' කාව්‍ය රසෝඝයේ නිදැල්ලේ පා කර හරිමිනි.

ඇසුරෙන් නිබඳ මානවසිහ

අරවින්ද

මහදෙහි පිරුණි සකු සාහිත

මකරන්ද

ඔබමය රහස සකුවට මා පෙම්

බැන්ද

කවියකි ඔබ නමද කිවිඳුනි

මනනන්ද

සංස්කෘත , පාලි ,වංග (.බෙංගාලි) සහ සිංහල යන චතුර්භාෂා විෂයෙහි එක සේ හසළ දැනුමැති මානවසිංහයන් සකු බස හැදෑරීමෙහි ලා මා තුළ ජනිත කළ නොසන්සිඳෙන ආශාව උදෙසා ඔහුට කරන බුහුමනක් වශයෙන් පහත දැක්වෙන මගේ මේ ප්‍රණාම පා‍ඨය මා සකු බසින්ම ලියන්නේ ඔහු කෙරෙහි උපන් අප්‍රමාණ කෘතවේදී හැඟීමෙනි.

"මානවසිංහායමානස්‍ය ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහ කවීන්ද්‍රස්‍ය අප්‍රතිම උදාර ගුණගණමහං අතීව සාදරං සර්වදා මනසාස්මරාමි!"

(මිනිස් සිංහයෙකු වැනි ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහ කිවිඳුන්ගේ අසමාන උසස් ගුණ සමූහය මම ඉතා ආදරයෙන් හැම දා සිතින් සිහිකරමි.)

"හැම ප්‍රභාතයක් පාසා වංග දේශයේ මහා කවියාගේ හෘද ස්පන්දනය මට දැනෙයි .හේ නොමළේය. ඔහුගේ ජීවය වර්ණයන්ගේ සදා කාලික පරිවර්තනයෙහි වූ අලුත් පුෂ්පයන්ගේ විකාශනයයි."

භාරතීය මහා කවි රබීන්ද්‍රනාථ ඨකූර් නමැති විශ්ව විද්වතා අරභයා ප්‍රකාශිත ක්ෂුද්‍ර සෞන්දර්ය විවරණයක් වන් මේ රමණීය රසාත්මක කාව්‍යමය වාක්‍යය මවිසින් උපුටා ගැනුණේ ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන්, මා මිත්‍ර එඩ්මන්ඩ් ජයසූරිය සූරීන්ගේ 'ගීතාංජලී ' සිංහල පරිවර්තනයට ලියූ ප්‍රශස්ත ප්‍රස්තාවනාවෙනි. මියෙන්නට පෙර කෙසේ හෝ මෙය සොයා ගෙන වරක් හෝ කියවීමෙන් සරස හෙළ බස ඔබ මව් බස වීමේ දුලබ පින් පලය නොතිත් ලෙස විඳිත්වායි මගේ ළබඳ සාහිත්‍ය රසකාමීන්ට ඉත සිතින් ආරාධනා කරම්හ.

සෞන්දර්යයේ පරම මූර්තියක් වන් රබීන්ද්‍රනාථ ඨකූර් කිවිඳුන්ට තම 'ගීතාංජලී' කෘතිය උදෙසා නොබෙල් ත්‍යාගය පිරිනැමූණේ 1913 වසරෙහිය. එහි සිංහල පරිවර්තනයට 1960 වසරෙහි හෘදයානන්දකර ප්‍රස්තාවනාව ලියූ සෞන්දර්ය නිකේතනයක් වන් ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් මෙලොවින් පළමු හුස්ම පොද තම ළය තුළට ඇදගත්තේද 1913 වසරේම වීම ආකස්මික ආශ්චර්යකි.තමා ඨකූර් කිවිඳුන් අරභයා ප්‍රකාශ කළ අභිරමණීය අභිවාදන පාඨය මානවසිංහ කිවිඳුන්ටද එක සේ සාධාරණ වෙතියි හඟිමි. ඒ මන්ද?

හැම ප්‍රභාතයක් පාසාම ලංකා දේශයේ උපන් මානවසිංහ නාමධේය අප මහා කවියාගේ හෘදය ස්පන්දනයද ඔහුගේ ගැදි , පැදි , ගී මගින් සෞන්දර්යකාමී රසිකයන්ට එසේම දැනෙයි. එහෙයින් හේද නොමළේය .ඔහුගේ ජීවයද , එවන් රසික මනස තුළ , වර්ණයන්ගේ සදා කාලික පරිවර්තනයෙහි අලුත් පුෂ්පයන්ගේ විකාශනයක් ලෙසින් පවත්නේමැයි.

මානවසිංහයන් දිවමන් කල මෙන්ම දිවංගත වීමෙන් පසුවද ඔහුගේ ලේඛන කෞශල්‍යය , වාග් චාතූර්ය හා අපූර්ව උත්පාදක ශක්තිය යන ත්‍රිවිධ ගුණ විශේෂයන්,ප්‍රමාණවත් ‍ නොවන ලෙසින් වුවද විමර්ශනයට ලක් වී ඇතත් පාලි , සංස්කෘත උභය භාෂා විෂයෙහි ඔහු තුළ පැවති විශේෂ ප්‍රාගුණ්‍යය එපමණින් වත් විශ්ලේෂණාත්මකව සාකච්ඡාවට භාජනය වූ බවක් මගේ සිහියට නම් නොනැගේ. මගේ මේ ලිපිය එවැන්නකට දැරූ බින්දු මාත්‍ර තැතකි. මෙය වනාහි මානවසිංහයන් විසින් රචිත පෙළ හා සකු ගීත දෙකෙහි උපයුක්ත වදන් මාලාව අරබයා කෙරෙන නෛරුක්තික අර්ථ විවරණයකි.

"රති සුඛ සාරේ ගතමභිසාරේ මදන මනෝහර වේෂම්

න කුරු නිතම්බිනි ගමන විලම්බන මනුසර තං හෘදයේෂම්

ධීර සමීරේ යමුනා තීරේ වසති වනේ වනමාලී

ගෝපී පීන පයෝධර මර්දන චංචල කර යුග ශාලී"

අනුප්‍රාසයෙන් අලංකෘත වූ

එනිසාම ශ්‍රවණ රමණීය වූ මේ ගීත ගෝවින්ද පද්‍යය ශ්‍රී ජයදේවයන්ගේ වාග් අමෘතයක් වැනිය. මේ පද්‍යය අසන සිංහල පමණක් දන්නා රසිකයෙකුට එය හුදු සංස්කෘත භාෂාවෙන්ම රචිත වූවක් ලෙසම හැඟෙනු නිසැකය.එහෙත් ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් විසින් රචිත සරස්වතී අභිනන්දන ගීතය අසන විට සිංහල අපට හැඟෙන්නේ එය හුදු සංස්කෘතයෙන් නොව මිශ්‍ර සිංහලයෙන් රචිත වූවක් ලෙස නොවේද ?

ජගන්මෝහිනී- මධුර භාෂිණී

චාරු දේහිනී කමල වාසිනී

සරස්වතී දේවී වන්දේ සරස්වතී දේවී

අමර භූෂිණී මන්ද හාසිනී

විජය රංජනී ශාස්ත්‍ර ධාරිණී

සරස්වතී දේවී වන්දේ සරස්වතී දේවී

කම්පිත කංචන මාලා කූජිත කිංකිණි නූපුර ජාලා

පාද සරෝජේ කටී තටාකේ චංචල නර්තන ලීලා

මීන මකර පංකජ රූපාකුල අංකිත කුංකුම රේඛා

පූර්ණ කුම්භමිව පීන පයෝධර පූරිතාමෘත ධාරා

භාග්‍ය සාධන පුණ්‍ය මූර්තිධර

සුරකුල වර අභිරූපා

දේහි දේහි වර දායක හස්තේ ශුභ මංගල මුද්‍රා

මේ ගීතය වූකලී පූර්ණ සංස්කෘත භාෂාවේ ව්‍යාකරණානුකූලවම විරචිත වූවක් බව බොහෝ අය නොදන්නා කරුණක් යැයි සිතමි. හුදෙක් මෙමගින් ප්‍රකට වන්නේ ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් සතුව පැවති උභය ශූරත්වයකි. ඉන් එකක් නම් ඔහු තුළ වූ සංස්කෘත භාෂා ඥානයයි. අනික වූකලී මිශ්‍ර සිංහලයේ නිතර ව්‍යවහාර වන සංස්කෘත වාංමාලාව සිංහල ස්වරූපයට ගැළපීමේ සාමර්ථ්‍යයයි. අපට මෙය සිංහල ගීතයක් ලෙස හැඟෙන්නේ එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි. මෙහි ඇතුළුව ඇති සංස්කෘත ව්‍යාකරණ ප්‍රයෝග වටහා ගත හැක්කේ ඒ බස දත් අයට පමණි.ඒ ප්‍රයෝග කවරේදැයි දැන ගැනීම ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන්ගේ සංස්කෘත භාෂා ඥානය අවබෝධ කර ගැන්මට රුකුලක් වෙතියි සිතමි.මේ ගීතයෙන් උපුටා පහත දැක්වෙන සියලු යෙදුම් සංස්කෘත ව්‍යාකරණානුකූලව ගළපා ඇති බව ඒවා පාදක කොට ගෙන මවිසින් ඉදිරිපත් කෙරෙන මෙම නිරුක්ත්‍යර්ථ විවරණය මගින් ඔබට ඉඳුරා පසක් වනු ඇත.

"ජගන්මෝහිනී"

මෙය 'ජගත්' සහ 'මෝහිනී' යන වචන දෙක සන්ධි වී සෑදී ඇත. විසන්ධි වූ කල එය 'ජගත්'+'මෝහිනී' ලෙස සිටියි. මෙහි පළමු පදයේ අග ඇත්තේ 'ත්' ශබ්දයයි. දෙවෙනි වචනයේ මුල ඇත්තේ 'මෝ' ශබ්දයයි'.ම'නාසික්‍ය ශබ්දයකි. නාසික්‍ය ශබ්දයක් සන්ධි විය යුත්තේ තවත් නාසික්‍ය ශබ්දයක් සමගය. එය සංස්කෘත සන්ධි නීතියකි.පළමු පදයේ 'ත්' ශබ්දයට අයත් නාසික්‍ය ශබ්දය 'න' කාරයයි. ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් අතින් 'ජගත්'+'මෝහිනී' විසන්ධිය 'ජගන්මෝහිනී' ලෙස සන්ධි වූයේ එකී සන්ධි නීතිය අනුවය.

"වන්දේ"

මෙය සංස්කෘතයේ උත්තම පුරුෂ ඒකවචන, වර්තමාන කාල ආඛ්‍යාත පදයයි.'වඳිමි' යනු එහි අර්ථයයි.

"පාද සරෝජේ" - "කටී තටාකේ" - "වර දායක හස්තේ"

සංස්කෘතයේ සප්‍තමී විභක්තියෙහි (ආධාර විභක්තියෙහි ) වැටෙන යෙදුම් තුනකි මේ. පිළිවෙළින් ඒවායින් 'පා පියුමෙහි' -' උකුළු විලෙහි' -'වරම් ලබා දෙන අතෙහි' යන අර්ථ ප්‍රකාශ වෙයි.

"කූජිත" - "කම්පිත" - "අංකිත"

මේ සංස්කෘතයේ අතීත කෘදන්ත පද තුනකි. පිළිවෙළින් ඒවා 'හැඬැවුණු' 'සෙලවුණු' 'ලකුණු වුණු' යන අර්ථ ප්‍රකාශ කරයි .

"පූර්ණකුම්භමිව"

මෙය විසන්ධි වූ කල 'පූර්ණකුම්භං' +'ඉව' ලෙස සිටී. 'පූර්ණකුම්භං' යනු පුන්කලසයි. 'ඉව' යනු ' වැනි' යන අර්ථය දෙන නිපාත පදයකි.ඒ දෙවදන් සන්ධි වූ කල 'පූර්ණකුම්භමිව' යන සංස්කෘත සන්ධි පදය සෑදේ. එහි අර්ථය 'පුන්කලස් වැනි' යන්නයි . ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් එය යොදා ඇත්තේ පීන පයෝධර (පුන් පියයුරු ) යන්නට උපමා වශයෙනි.

"පූරිතාමෘත ධාරා"

මෙය විසන්ධි වන්නේ 'පූරිත'+'අමෘත ධාරා' ලෙසය.'පූරිත' යනු 'පිරුණු' යන අර්ථය දෙන අතීත කෘදන්ත පදයකි. එය අන්ත වන්නේ 'අ' ස්වරයෙනි 'අමෘතධාරා' යන සමාස පදයේ මුල ඇත්තේද 6'අ' යන ස්වරයයි. එසේ 'අ' ඇති දෙපදයක් සන්ධි වෙද්දී අග මුල 'අ' ස්වර දීර්ඝ වෙයි . සංස්කෘතයේ මේ සන්ධිය හැඳින්වෙන්නේ 'සවර්ණ්දීර්ඝ(සමාන ශබ්ද දික්වීම)යන නමිනි .

මානවසිංහයන් අතින් 'පූරිතාමෘතධාරා' (අමා දහර පිරුණු) යන 'ර' කාර අනුප්‍රාස සහිත සමාස පදය යෙදුණේ ඒ අනුවය. කවීශ්වරයන්ගේ 'මයුර සන්දේශ' කාව්‍යයේ එන පැදියක අවසන් පාදය වන,

"දනු සිරි පිරි ගඟසිරිපුරවර මොනර"

යන්නෙන් 'ර' කාරානුප්‍රාසය විශද වෙයි.

"දේහි දේහි"

සංස්කෘතයේ 'දෙන්න' යන අර්ථය දෙන විධි ක්‍රියාව 'දේහි' යන්නය. මානවසිංහයන් මෙය දෙවරක් යොදා ඇත්තේද සංස්කෘත ආලංකාරිකයන්ගේ උපදේශයක් අනුවය."අධික වචනමධිකාර්ථං ගමයති" යනු ඒ උපදේශයයි "වැඩි වචන යෙදීමෙන් වැඩි අර්ථයක් හැඟවෙයි ." යනු එහි අර්ථයයි

ශ්‍රි චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් සංස්කෘත භාෂාව විෂයෙහි පමණක් නොව පාලි භාෂාව විෂයෙහිද විශාරදයෙක් වූ බවට ඔහු විසින් පාලියෙන් රචිත බුද්ධජයන්ති ගීතය ප්‍රත්‍යක්ෂ සාක්ෂ්‍යයක් වෙයි. එයද පාලි භාෂාවෙහි ව්‍යාකරණ සිද්ධාන්ත මත පිහිටා කළ රචනයකි.මානවසිංහයන් පාලි භාෂාවේ ව්‍යකරණානුකූලව රචනය කළ බුද්ධජයන්ති ගීතයයි මේ.

පාතුරහෝසී බුද්ධජයන්තී ධම්ම සමය උදපාදී

උට්ඨහථ නිසීදථ ධාරේථ ධම්මං

ආරභථ නික්ඛමථ චරථ චාරිකං

අරියං සච්චං ධම්මං ඤාණං ආලෝකෝ උදපාදී

පාතුරහෝසී බුද්ධජයන්තී ධම්ම සමය උදපාදී

සම්බෝධි පාරමී පූරේථ නිච්චං

රක්ඛේථ සාධුකං පටිපත්ති අග්ගං

සචකිත පවනේ තරු වන ගහනේ ලම්බිත ලීලා කේලී

පල්ලව කුසුමාවලි ගායන්තී බුද්ධ බුද්ධ අනු ගීතං

පාතුරහෝසී බුද්ධජයන්තී ධම්ම සමය උදපාදී

මේ බුද්ධජයන්ති ගීතයේදී ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන්, වාක් ලාවණ්‍යයෙන් අනූන වන ආකාරයෙන් පාලි වදන් හා යෙදුම් භාවිතයට ගෙන ඇත.ඔහු සතුව පැවති පාලි භාෂා ඥානය විශද කොට දක්වන ආකර්ෂණීය නිදර්ශනයක් ලෙස එය හැඳින්විය හැකිය. ව්‍යාකරණානුකූල පාලි භාෂා භාවිතයෙහි ලා ඔහු තුළ වූ රචන පරිචයෙහි මහිමය , ඒ ගීතයෙන් උපුටා ගත් මේ වදන් හා යෙදුම් සඳහා කැරෙන මගේ අර්ථ විවරණයන් ගෙන් මනාව සනාථ වෙනු ඇත.

"පාතුරහෝසී"

පාලියෙහිදී මෙය විසන්ධි වූ කල 'පාතු'+'අහෝසි' යනුවෙන් සිටී. 'අහෝසි' යන පදය මුල ඇත්තේ 'අ' ස්වරයයි. එසේ වූ කල 'පාතු' යන පළමු පදයත් 'අහෝසි' පදයත් අතරට 'ර්' ශබ්දය ආගම වීම(අතරට පැමිණීම )පාලි සන්ධි නීතියකි. ඒ අනුව 'පාතු'+ 'අහෝසි' යන විසන්ධිය 'පාතුරහෝසී' ලෙස සන්ධි වෙයි .'පහළ වීය' යනු එහි අර්ථයයි.

"උදපාදි"

'උදාවිය' යන අර්ථය දෙන අතීත ආඛ්‍යාත පදයකි.

"උට්ඨහථ" - "නිසීදථ" - "ධාරේථ" - "ආරභථ" - "නික්ඛමථ" - "චරථ" -"පූරේථ"- "රක්ඛේථ" .

මේ පාලි විධි ක්‍රියා පද අටකි. ඒවායේ අර්ථ පිළිවෙළින් මෙසේ වෙයි.

නැඟිටිනු, හිඳිනු, දරනු, අරඹනු, නික්මෙනු , සරනු, සපුරනු, රකිනු.

"පවනේ" - "තරුවනගහනේ"

මේ යෙදුම් දෙක සප්තමී (ආධාර) විභක්තියෙන් යොදා ඇත.

'පවනේ' යන්නෙන් 'සුළඟෙහි' යන අර්ථයද 'තරුවනගහනේ' යන්නෙන් 'ගස් සහිත වන සමූහයෙහි' යන අර්ථයද ප්‍රකාශ වෙයි .

"ලම්බිත" - "සචකිත"

'ලම්බිත' යනු 'එල්ලුණු' යන අර්ථයද, 'සචකිත' යනු 'සැලුණු' යන අර්ථයද ප්‍රකාශ කරන අතීත කෘදන්ත පද වෙයි.

"ලීලා කේලී"

'ලීලා' යනු 'අඟරදඟර'යි. 'කේලී' යනු 'ක්‍රීඩා' හෙවත් 'සෙල්ලම්' ය.

"පල්ලව" - "කුසුමාවලි"

'පල්ලව' යනු දලුය.'කුසුමාවලි' යනු මල් වැල්ය. එය බහු වාචීව යෙදී ඇත.

"ගායන්ති"

ප්‍රථම පුරුෂ බහු වචන වර්තමාන කාල ආඛ්‍යාත පදයකි. 'ගයති' යන බහු අර්ථය දෙන රූපයයි. 'පල්ලව කුසුමාවලි' යන බහු වාචී උක්ත පදය සමග ව්‍යාකරණානූකූලව ගැළපී සිටී.

"බුද්ධ බුද්ධ අනුගීතං"

'බුද්ධ' 'බුද්ධ' යන හඩ නංවමින් ගැයෙන ගීතය යන අර්ථය දීම සඳහා මානවසිංහයන් විසින් නිපදවන ලද රමණීය අලංකාරෝක්තියකි. මීට සමාන අලංකාරෝක්තියක් මානවසිංහයන් විසින්ම රචිත සිංහල ගීතයකද " 'මහ මුනි' 'මහ මුනි' කියලයි කොළ නැටවෙන්නේ" යනුවෙන් එයි.

ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහයන් විසින් විරචිත බුද්ධජයන්ති ගීතයෙහි අවසාන දෙපාදයේ ගැබ් වුණු මනෝරම්‍ය රසාත්මක අර්ථය මෙසේය.

"වනයේ ගහ කොළවල අතුපතරේ එල්ලෙමින්, හමන පවනේ සැලි සැලී නටන දලු හා මල් වැල්හු 'බුද්ධ' 'බුද්ධ ' 
රැවු නඟන ගීය ගයති."