ලාහුගල නීලගිරි සෑයේ කැනීම්වලදී කුඩා මැටි පාත‍්‍රයක් ඇතුලේ රන් මංජුසාවක තැන්පත් කර තිබූ රන් පත‍්‍ර දෙකක් හමුවූ බවත් බොහෝ විට එවැනි මංජුසාවල ධාතුන් වහන්සේලා ඇති බවත් මේ මංජුසා විවෘත නොකළ බවත් පුරා විද්‍යා නිලධරයෝ කියති. මහා වන මැද පිහිටි නීලගිරි සෑයේ දකුණු දිසාවේ ගර්භය දෙසට කැනීම් කරද්දී මෙම මංජුසාව හමුවී ඇත. ඉතිහාසයේ මේ සෑය හඳුන්වනුයේ උත්තර සීවලී පබ්බත විහාරය නමිනි. ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ පළමු සියවසේදී භාතිකාභය රජුගේ බිසොවක වන චූලසිව රැජිණ විහාරයට කළ පරීත්‍යාග ගැන කියැවෙන සෙල් ලිපියක්ද සොයාගෙන ඇත. නීලගිරි සෑය කැණීම්වලදී මැටි පබළු, කාසි පබළු, පළිඟු  පබළු, පළිඟුවලින් කළ කුඩා කරඬු අටක්, පැරැණි කාසි සහ ගලින් කරන ලද ස්ථූප ආකෘතියක් හමුවී තිබේ. ගරා වැටුණු නීලගිරි සෑයේ උස අඩි 72කි. වට ප‍්‍රමාණය අඩි 629කි. ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ හත්වැනි සියවසේදී මේ සෑය ප‍්‍රතිසංස්කරණය කළ බවට ද සාධක ලැබී ඇත. තිස්සමහාරාමයේ සඳගිරි සෑයේ ගඩොල්වලට සමාන ගඩොල් ද සලපතළ මළුව අනුරාධපුර මුල්යුගයේ නිර්මාණවලට සමාන බව ද කැනීම් කළ නිලධරයන්ගේ අදහසයි. පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ මේ ව්‍යාපෘතියට ජාතික උරුමයන් පිළිබඳ ඇමැති ජගත් බාලසූරිය මහතා සහ ලේකම්වරිය දැඩි උනන්දුවකින් කටයුතු කරති. පුරා විද්‍යා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් ආචාර්ය සෙනරත් දිසානායකගේ උපදෙස් අනුව නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂ ආචාර්ය නිමල් පෙරේරා හා ස්ථානභාර නිලධාරි සම්පත් ගරුසිංහ, පුරාවිද්‍යා පරයේෂණ නිලධාරි පාලිත අත්තානයක සහ කේ.ඒ.පී. වනසිංහ සහ කැණීම් කෞතුකාගාර සහකාර එච්.එම්. රත්නවීර මහත්වරු වැඩබිම බාරව සිටිති.