පසුගිය සෙනසුරාදා මහනුවරදී පැවති ප්‍රථම ව්‍යවසායක සම්මන්ත්‍රණයේ ප්‍රධාන කථිකයා වීමට ලැබීම ගැන මම සතුටු වෙමි. බොහෝ ආරම්භක ව්‍යාපාර, කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසාය, පොදු දෙයක් ඇති අභිලාෂකාමී පිරිමින් සහ කාන්තාවන් විසින් නියෝජනය කරනු දැකීම සතුටට කරුණක් විය. එය ඉදිරියට යාම, වර්ධනය වීම සහ දිදුලීමයි. ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනයට ව්‍යවසායකයන්ගේ අදාළත්වය අතිශයින් ඉහළ මට්ටමක පවතින පරිසරයක, අවධාරණය පමණක් ප්‍රමාණවත්ද? අද තීරුව ශ්‍රී ලංකාවේ සන්දර්භය තුළ ව්‍යවසායකත්වයේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ ඉස්මතු කිරීමට උත්සාහ කිරීමකි.

දළ විශ්ලේෂණය

“ඔබ කැමැති සහ ඔබ දැඩි උනන්දුවක් දක්වන දේවල් මත පමණක් වැඩ කරන්නේ නම්, දේවල් කෙසේ සිදුවේද යන්න පිළිබඳව ඔබට ප්‍රධාන සැලැස්මක් තිබිය යුතු නැත” යැයි ෆේස්බුක් නිර්මාතෘ මාර්ක් සකර්බර්ග් පැවසීය. ඉන් ඉස්මතු කරන්නේ ව්‍යවසායකයකුගේ මනසයි. ව්‍යවසායකත්වය යනු කුමක්දැයි විමර්ශනය කිරීම සිත්ගන්නා කරුණකි. පෙළපොත් විස්තරය අපට පවසන්නේ ව්‍යාපාර යනු ලාබයක් ලබා ගැනීම සඳහා ව්‍යාපාරයක් සංවර්ධනය කිරීමට, සංවිධානය කිරීමට සහ කළමනාකරණය කිරීමට ඇති හැකියාව සහ කැමැත්ත බවයි. ව්‍යවසායකත්වයේ වඩාත්ම පැහැදිලි උදාහරණය වන්නේ නව ව්‍යාපාර ආරම්භ කිරීමයි.

අප දන්නා පරිදි, ආර්ථික විද්‍යාවේදී, ඉඩම්, ශ්‍රමය, ස්වාභාවික සම්පත් සහ ප්‍රාග්ධනය සමඟ ඒකාබද්ධ වූ ව්‍යවසායකත්වයකට ලාබ උපයා ගත හැකිය. ව්‍යවසායක ආත්මය නවෝත්පාදනය සහ අවදානම් ගැනීමෙන් සංලක්ෂිත වන අතර, එය නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන සහ වැඩි වැඩියෙන් තරගකාරී ගෝලීය වෙළෙඳපොළක සාර්ථක වීමට ජාතියකට ඇති හැකියාවේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයකි. එයට අවස්ථා හඳුනා ගැනීම සහ ඒවා ශක්‍ය ව්‍යාපාර බවට පරිවර්තනය කිරීම, නවෝත්පාදනය, අවදානම් ගැනීම සහ වටිනාකමක් නිර්මාණය කිරීමේ ප්‍රේරණය ඇතුළත් වේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසාය, මුළු ව්‍යවසාය සංඛ්‍යාවෙන් සියයට 80-90 ක් වන අතර, ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවට අනුව, ඔරොත්තු දෙන ජාතික ආර්ථිකයක් සඳහා යතුර වන්නේ මෙම අංශයේ සංවර්ධනයයි. ආසියානු කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසාය මූල්‍ය නිරීක්ෂකයන් සඳහන් කරන්නේ, කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසායකයන් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 30 ක්, අපනයනවලින් සියයට20 ක්, නිෂ්පාදන අංශයේ නිෂ්පාදන වටිනාකමෙන් සියයට 30 ක් සහ මුළු ශ්‍රම බලකායෙන් සියයට 35 කට දායකත්වය ලබාදෙන බවයි.

ආචාර්ය ට්‍රැවිස් පෙරේරා සමග කළමනාකරණ පශ්චාත් උපාධි ආයතනයේ මගේ එම්බීඒ වැඩසටහනේදී ව්‍යවසායකත්වය ඉගෙන ගත් ආකාරය තවමත් මගේ මතකයේ ඇත. ඇත්ත වශයෙන්ම, කළමනාකරණ පශ්චාත් උපාධි ආයතනයේ උපාධිධාරීන් පස් දෙනකුගෙන් එක් අයකු අවසානයේ ව්‍යවසායකයන් බවට පත්වේ. “නිර්මාණාත්මක විනාශයේ සුළි කුණාටුව” යන යෙදුම තවමත් මගේ මනසෙහි දෝංකාර දෙයි. එය ව්‍යවසායකත්වය පිළිබඳ ප්‍රවීණයකු වන ජෝසප් ෂුම්පීටර් විසින් වෙළෙඳපොළ සහ කර්මාන්ත හරහා සම්පූර්ණ හෝ අර්ධ වශයෙන් පහත් දීමනා ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීම, එකවර නව නිෂ්පාදන සහ නව ව්‍යාපාර ආකෘති නිර්මාණය කිරීම ගැන භාවිත කරන යෙදුමකි. 

සුළඟට එරෙහිව

ව්‍යවසායකත්වය බොහෝ විට සැබෑ අවිනිශ්චිතතාව සමඟ සම්බන්ධ වේ. විශේෂයෙන් එය සැබවින්ම නව දෙයක් සම්බන්ධ වන විට, එහි වෙළෙඳපොළ දැනටමත් නොපවතී. කෙසේ වෙතත්, අදාළ වෙළෙඳපොළක් දැනටමත් පැවතුනද, විශේෂිත නව ප්‍රවේශයක් සඳහා ඉඩක් පවතින බවට කිසිවක් සහතික නොවේ. අවදානම් ගැනීම එහි කොටසක් සහ අංගයකි. “සෑම දෙයක්ම ඔබට එරෙහිව සිදුවන බව පෙනෙන විට, ගුවන් යානය සුළඟ සමඟ නොව, සුළඟට එරෙහිව පියාසර කරන බව මතක තබා ගන්න” යැයි ෆෝඩ් මෝටර් සමාගමේ නිර්මාතෘ හෙන්රි ෆෝඩ් පවසා ඇත. 

ලෝකයේ පුරෝගාමී ව්‍යවසායකයන් අතර, මගේ මතකයට එන එක් නමක් වන්නේ තෝමස් එඩිසන් ය. ලෝකයට විදුලි ආලෝකය, ෆොනෝග්‍රාෆ්, කතා කරන චලන රූප සහ තවත් පේටන්ට් බලපත්‍රලාභී නව නිපැයුම් 1,300 කට වඩා ලබා දුන් මිනිසා ගැන ඔබ කියන්නේ කුමක්ද? නවෝත්පාදනයෙන් ඔබ්බට යමින්, ඔහුගේ නිර්මාණවල ලාභ විභවය ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට ද ඔහුට හැකි විය. එඩිසන් යෞවනයකු වූ විට, ධාවනය වන දුම්රියක ගමන් මලු‍ පෙට්ටියේ පුවත්පතක් මුද්‍රණය කර පසුව මගීන්ට පිටපත් අලෙවි කළ විට එය ප්‍රකාශ වූ ව්‍යවසායක නැඹුරුවකි. මිනිසුන් ජීවත් වන ආකාරය කෙරෙහි ඔහුගේ බලපෑම පුළුල් වූ අතර එය ව්‍යාප්ත වේ. නව නිපැයුම් දක්ෂතාවේ සහ ව්‍යවසායක හැකියාවේ සංයෝජනයක් ලෙස, ඔහු විශේෂ වේ.

හෙන්රි ෆෝඩ් එම වර්ගයේ තවත් නිරූපකයෙකි. ඔහු ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ඩෙට්‍රොයිට් හි එඩිසන් ඉලු‍මිනේටින් සමාගමේ ඉංජිනේරුවකු ලෙස සේවය කිරීමෙන් තම ව්‍යවසාය සඳහා බීජ ප්‍රාග්ධනය උපයා ගත්තේය. ෆෝඞ් ද ජීවන රටාවන් මූලික වශයෙන් වෙනස් කළේ මිනිසුන්ගේ චලන පරාසය බෙහෙවින් පුළුල් කළ මොඩල් ටී වාහනයක් ලබා දීමෙනි. නිෂ්පාදන කර්මාන්තයට ඔහු ප්‍රබල බලපෑමක් ඇති කළේය. ඔහුගේ මෝටර් රථ තැනීම සඳහා ඔහු නිර්මාණය කළ චලනය වන එකලස් කිරීමේ මාර්ගය කාර්මික යුගයේ සංඥා ඉදිරි ගමනකි.

උච්චතම ස්ථානයේ සිටින ව්‍යවසායකයන්

ෆෝබ්ස් සඟරාවේ ලොව හොඳම ව්‍යවසායකයන් දස දෙනාගේ ලැයිස්තුව ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයයි. එහි ආධිපත්‍ය දරනු ලබන්නේ තනිකරම පිරිමින් සහ තාක්ෂණික-නිර්මාතෘවරුන් විසිනි. එක් ස්ථිර පොදු දෙයක් නම්, ලැයිස්තුවේ සිටින සෑම පුද්ගලයකුම තම ව්‍යාපාරය මුල සිටම ගොඩනගා ගෙන ඇති අතර, අවසානයේ, ඔහුගේ/ඇයගේ බලය සහ මුදල් දේවල් දෙකක් කිරීමට භාවිත කර ඇත: පුණ්‍ය අරමුණු සඳහා ආයෝජනය කිරීම සහ ගෝලීය සංවර්ධනයේ ගැටලු විසඳීම. ඔවුන්ගේ අංක 1 තේරීම පුදුමයක් නොවේ. බිල් ගේට්ස් තවමත් ලෝකයේ ධනවත්ම පුද්ගලයා ලෙස සිටින අතර, 1994 සිට ඔහු එය රැකගෙන සිටියි. මෑත වසරවලදී, මෘදුකාංග සමාගමේ සභාපතිවරයා විසින් පෝලියෝ සිට එච්.අයි.වී. දක්වා වූ විවිධ භයානක රෝග තුරන් කිරීමේ උත්සාහය සඳහා ඉහළ ප්‍රමිති සකසා ඇත. කාලෝස් ස්ලිම් සහ මයිකල් බ්ලූම්බර්ග් වැනි ප්‍රකෝටිපති සඟයන් සමඟ ඔහුගේ ශක්තිමත් සබඳතාවලට ස්තූතිවන්ත වන්නට, බිල් සහ මෙලින්ඩා ගේට්ස් පදනම ඩොලර් මිලියන 335 ක් දක්වා ප්‍රතිඥා ලබාගෙන තිබේ.

ගූගල් සම-නිර්මාතෘවරුන් වන ලැරී පේජ් සහ සර්ජි බ්‍රින් යන දෙදෙනාම දෙවැනි ස්ථානයට පත්ව ඇත. ඒකාබද්ධව, දෙදෙනාගේ ඇස්තමේන්තුගත ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 50 ක් පමණි. සිලිකන් නිම්නයේ වඩාත්ම කීර්තිමත් සමාගම පවත්වාගෙන යාමේ වගකීම පැවරී ඇති පේජ්, පර්‌යේෂණ සහ සංවර්ධනය සම්බන්ධයෙන් විශාල වියදම් කරන්නකු වේ.

ලැයිස්තුවට ඇතුළත් වූ ලාබාලතම ව්‍යවසායකයා මාර්ක් සකර්බර්ග් ය. ෆෙස්බුක් ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා ආගමන ප්‍රතිසංස්කරණ සහ තාක්ෂණ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමෙන් සමාජ ජාලයෙන් ඔබ්බට තම බලපෑම පුළුල් කර ඇත. වසර කිහිපයකට පෙර ඔහු තම සමාගමේ ඩොලර් මිලියන 10 ක් වටිනා කොටස් සිලිකන් නිම්න ප්‍රජා පදනමට පරිත්‍යාග කළේය.

බොහෝ විට සඳහන් වන නම් අතර, ටෙස්ලා, ස්පේස්එක්ස් සහ අනෙකුත් ව්‍යාපාරවල නිර්මාතෘ එලොන් මස්ක්, ඔහුගේ අභිලාෂකාමී ඉලක්ක සහ කඩාකප්පල්කාරී තාක්ෂණය සඳහා ප්‍රසිද්ධය; ඇමේසන් හි නිර්මාතෘ ජෙෆ් බෙසෝස්, ඊ-වාණිජ්‍යය සහ ක්ලවුඩ් පරිගණකකරණය සඳහා ඔහුගේ නව්‍ය ප්‍රවේශය සඳහා පිළිගැනීමට ලක්විය; අන්තර්ජාල ආලය සඳහා ඇගේ නව්‍ය ප්‍රවේශය සඳහා ප්‍රසිද්ධ බම්බල් හි නිර්මාතෘ සහ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී විට්නි වුල්ෆ් හර්ඞ්; රූපවාහිනිය සහ ප්‍රකාශනය කෙරෙහි ඇයගේ බලපෑම සඳහා පිළිගත් මාධ්‍ය දැවැන්තයකු සහ දානපති ඔප්රා වින්ෆ්‍රේ සොයාගත හැකිය.

හොඳම දස දෙනාගේ ලැයිස්තුවේ නොමැති වුවද, මම කතා කිරීමට කැමැති එක් අයෙක් වන්නේ රිචඞ් බ්‍රැන්සන් ය. ඔහු වර්ජින් අත්ලාන්තික්, වර්ජින් ඇමරිකා සහ වර්ජින් මොබයිල් ඇතුළු ලොව පුරා සමාගම් හාරසියයකට වඩා සමන්විත වර්ජින් සමූහයේ නිර්මාතෘ වේ. නවතම ‘‘Like a Virgin:Secrets They Won’t Teach You at Business School’’ ඇතුළු පොත් හයක කතුවරයා ඔහුය.

බ්‍රිතාන්‍යයේ ඉහළම පැතිකඩක් ඇති බිලියනපතියකු වන රිචඩ් බ්‍රැන්සන්, වර්ජින් සන්නාමය දරන ව්‍යාපාර සමූහයකට තම ධනය ණයගැති අතර, ඒවායින් බොහොමයක් ඔහු තවදුරටත් පාලනය කරන්නේ නැත. 2014 දී, පිරිමැසුම්දායි ගුවන් සේවයක් වන වර්ජින් ඇමරිකා, ඔහුට කොටස් සියයට 35ක් හිමි වර්ජින් මනී මෙන්ම ප්‍රසිද්ධියට පත් විය. ඔහුගේ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ පිටවීම් අතර: 1992 දී වර්ජින් රෙකෝඞ්ස් ඩොලර් බිලියන 1 කට විකිණීම වෙයි. භෞමික ගුවන් සේවා (වර්ජින් අත්ලාන්තික් සහ වර්ජින් ඇමරිකා) හි බ්‍රැන්සන්ගේ කොටස් වැඩි වී ඇති අතර, ඔහුගේ අභ්‍යවකාශ පියාසැරි උත්සාහය (වර්ජින් ගැලැක්ටික්) යානය ඉහළට ඔසවා තැබීමට අපහසු විය. 2014 දී එහි අභ්‍යවකාශ යානයක් මැද ගුවනේදී පුපුරා ගොස් පරීක්ෂණ නියමුවකු මියගොස් තවත් කෙනකුට තුවාල සිදු විය. බ්‍රැන්සන් මෑතකදී වර්ජින් කෲස් නිවේදනය කරමින් තම සංචාරක ව්‍යාපාරය පුළුල් කර ඇත. ඔහු ජීවත් වන්නේ 1978 දී ඩොලර් 180,000 කට මිලදී ගත් බ්‍රිතාන්‍ය වර්ජින් දූපත් නිවාඩු නිකේතනයක් වන නෙකර් දූපතේ ය. 

ශ්‍රී ලාංකික ව්‍යවසායකයන්

ශ්‍රී ලංකාවේ කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසාය, මුළු ව්‍යවසාය සංඛ්‍යාවෙන් සියයට 80-90 ක් වන අතර, ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවට අනුව, ඔරොත්තු දෙන ජාතික ආර්ථිකයක් සඳහා යතුර වන්නේ මෙම අංශයේ සංවර්ධනයයි. ආසියානු කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසාය මූල්‍ය නිරීක්ෂකයන් සඳහන් කරන්නේ, කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසායකයන් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 30 ක්, අපනයනවලින් සියයට20 ක්, නිෂ්පාදන අංශයේ නිෂ්පාදන වටිනාකමෙන් සියයට 30 ක් සහ මුළු ශ්‍රම බලකායෙන් සියයට 35 කට දායකත්වය ලබාදෙන බවයි. මෙහි කොඳු නාරටිය ව්‍යවසායකත්වයයි. ශ්‍රී ලාංකික ව්‍යවසායකත්වයේ ආත්මය ජාතියට බලාපොරොත්තුවේ පහනක් වී ඇත. වර්ධනය සහ ආර්ථික සංවර්ධනය පෝෂණය කිරීම, අභියෝගාත්මක පරිසරයන් තුළ ව්‍යාපාර නිර්මාණය කිරීම සහ තිරසාර කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලාංකික ව්‍යවසායකත්වය පෙරමුණ ගෙන ඇති අතර, රටට කැපී පෙනෙන ප්‍රතිඵල ලබා දී ඇත.

ශ්‍රී ලංකා වාණිජ හා කර්මාන්ත මණ්ඩල සම්මේලනය මෙම කැපී පෙනෙන සහ ව්‍යවසායක පුද්ගලයන්ට වසර 20 කට වැඩි කාලයක් පුරා ක්‍රියාත්මක වන කීර්තිමත් සම්මාන වැඩසටහනක් හරහා ඔවුන් හඳුනාගෙන ඔවුන්ට ත්‍යාග පිරිනමමින් ඔවුන්ට ගෞරවය පුද කරයි. වසරේ ශ්‍රී ලාංකික ව්‍යවසායකයා සම්මානය, ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛතම ව්‍යවසායකත්ව සම්මාන ලෙස පිළිගැනෙන අතර වසර ගණනාවක් තිස්සේ ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යාපාරික සාර්ථකත්වය හඳුනාගෙන ඇත. මෙය රට පුරා පුළුල් පරාසයක ව්‍යාපාර සඳහා ඔවුන්ගේ විශිෂ්ටත්වය සැමරීමට සහ ප්‍රදර්ශනය කිරීමට අවස්ථාවක් ලබා දෙයි. මීට අමතරව, කාන්තා කර්මාන්ත හා වාණිජ මණ්ඩලය විසින් කාන්තා ව්‍යවසායකයන්ට ගෞරව කරයි. ව්‍යවසායකත්වය ප්‍රවර්ධනය කිරීමේදී තරුණ ලාංකික ව්‍යවසායකයන්ගේ මණ්ඩලයද වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.

“ව්‍යවසායක” සමුළුව ගැන කෙටියෙන්

මහනුවර පැවති “ව්‍යවසායක” සමුළුව වෙත නැවත පැමිණියහොත්, කැපී පෙනෙන කරුණු සඳහන් කිරීම වටී. ලංකා බිස්නස් ටීවී හි නිර්මාතෘ සහ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී ජයන්ත කෝවිලගොඩගේ මහතා පැවසුවේ සිංහල භාෂාවෙන් පවත්වන මෙවැනි සම්මන්ත්‍රණ ව්‍යවසායක තීරණ සහ ආයෝජන අවස්ථා පිළිබඳව දේශීය ප්‍රජාව දැනුවත් කිරීමෙන් ඔවුන්ට ඉමහත් ප්‍රතිලාභ ලබා දෙන බවයි.

“‍ව්‍යවසායකයන් සඳහා කළමනාකරණ මාර්ගෝපදේශයක්” යන මාතෘකාව යටතේ මා පැවැත්වූ මගේ ප්‍රධාන දේශනයේදී, ව්‍යවසායකයෙකුට තිරසාර ව්‍යාපාර සාර්ථකත්වයක් ලබා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය මානසිකත්වය, කුසලතා කට්ටලය සහ මෙවලම් කට්ටලය ඉස්මතු කළෙමි. ලංකා ටයිල්ස් හි හිටපු ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී මහේන්ද්‍ර ජයසේකර වත්මන් කැළඹිලි සහිත ආර්ථික පරිසරය තුළ ව්‍යවසායකයකුට මුහුණ දීමට සිදුවන අභියෝග විස්තර කළේය. මහ බැංකුවේ මාතලේ ශාඛාවේ ප්‍රාදේශීය කළමනාකාරිණී යෂිනි රාජපක්ෂ සහ එන්ඩීබී වෙල්ත් මැනේජ්මන්ට් හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී රුවන් පෙරේරා ආශ්‍රිත පොරොන්දු සහ අන්තරායන් සහිත ආයෝජන අවස්ථා පිළිබඳව කතා කළහ. මාර්ගගත ව්‍යවසායකයකු වන ජනිත් වික්‍රමසිංහ අන්තර්ජාලය හරහා මුදල් ඉපයීමට ඇති බොහෝ අවස්ථා ගැන කතා කළේය.

ඉදිරි ගමන

“අලුත් අලුත් දෑ නොතනන ජාතිය ලොව නොනඟී” යනුවෙන් කුමාරතුංග මුනිදාස මහතා පැවැසුවේ බොහෝ කලකට පෙරය. අපි දේශීය භූමියේ තවත් ව්‍යවසායකයන් ප්‍රවර්ධනය කළ යුතුය. ඔවුන්ට දේශීය මූල සමඟ ගෝලීය ප්‍රවේශයක් තිබිය යුතුය. සම්මාන යෝජනා ක්‍රම දැකීම ඉතා දිරිගන්වන සුළුයි; දැනුවත් කිරීමේ සම්මන්ත්‍රණ සහ වෙනත් පිබිදීමේ මුලපිරීම් ගනු ලැබේ. ස්ථාවර සංවිධානයක වෙරළ තීරයේ සැනසීම සොයා ගැනීම වෙනුවට, සමහරු රළු මුහුදකට නැවක් දියත් කිරීමෙන් සතුටක් ලැබිය හැකිය. ඒ ගමන ව්‍යවසායකත්වයයි. නිර්මාණශීලීත්වය සහ විශ්වාසය පිළිබඳ අවශ්‍ය මානසිකත්වය සමඟ, කෙනකුට පැහැදිලිව සිහිනයක් දැක දක්ෂ ලෙස සිහිනය හඹා යා හැකිය. ව්‍යවසායකයන් සාර්ථක වන්නේ එලෙසයි.
“ඩේලි එෆ්ටී” පුවත්පතේ පළවූ ලිපිය සිංහලට පරිවර්තනය කළේ 

අනිල් කරුණාරත්න