හැඳින්වීම

2024 ජනවාරි 18 වැනි දින ඩේලි එෆ්ටී පුවත්පතේ ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද “ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රකෘතිය තිරසාරද?” යන මගේ ලිපියෙන් මම තර්ක කළේ 2022 දී දැඩි ආර්ථික කඩාවැටීමක් සහ වෙළඳපොළ විශ්වාසය අහිමි වීමක් තිබියදීත්, ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය සාපේක්ෂව ඉක්මනින් යථා තත්ත්වයට පත් විය හැකි බවටයි. ජාත්‍යන්තර සාක්ෂි මත පදනම්ව, බැංකු අර්බුද සමග ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමෙන් පසු ප්‍රකෘතිය බොහෝ විට ප්‍රමාද වන බව මම සඳහන් කළෙමි. කෙසේ වෙතත්, ශ්‍රී ලංකාව එවැනි අර්බුදයක් වළක්වා ගත්තේ වේගවත් ප්‍රකෘතියකට සහාය විය හැකි සාධක වන දේශීය ණය ක්‍රියාකාරිත්වය පරිස්සමෙන් සැලසුම් කිරීම සහ මහ බැංකුවේ ඵලදායී සන්නිවේදනය නිසා බව මම තර්ක කළෙමි.

බාහිර ණය සේවාකරණය නැවත ආරම්භ කිරීමෙන් පසු අලු‍ත් වූ විදේශ විනිමය අර්බුදයක් පිළිබඳ කනස්සල්ලට මම අභියෝග කළේ, එවැනි බිය සඳහා සහාය නොදක්වන ණය තිරසාර විශ්ලේෂණය (DSA) ගැන සඳහන් කරමිනි.

මෙම ලිපියෙන් මම පරෙස්සමෙන් යෝජනා කරන්නේ රජයෙන් සහ ස්වාධීන ආයතනවලින් ලැබෙන ශක්තිමත් ප්‍රතිසංස්කරණ ගම්‍යතාවෙන් මෙහෙයවනු ලබන ශ්‍රී ලංකාව දැන් නිවැරදි මාවතේ ගමන් කරන බවය. වැඩිදියුණු කළ ආර්ථික හා දේශපාලන ස්ථාවරත්වයත් සමඟ, රට දැන් අර්බුද කළමනාකරණයේ සිට දිගුකාලීන සැලසුම්කරණයකට මාරු විය යුතුය. මෙම ප්‍රකෘතිය පවත්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය කරන ප්‍රධාන අවදානම්  ගෙනහැර දක්වන අතර, ඒවාට මුහුණ දීම සඳහා ප්‍රතිපත්තිමය පියවරද යෝජනා කරමි.

ඉදිරිය දෙස බලන විට, ශ්‍රී ලාංකිකයන් කලින් ජයග්‍රහණය ප්‍රකාශ කිරීමට වඩා ඉවසිලිවන්තව හා දිගුකාලීන ඉලක්ක සඳහා කැපවී සිටිමින්, යථාර්ථවාදය සමග ශුභවාදී බව සමතුලිත කළ යුතුය. ජාතික මැතිවරණ දැන් අවසන් වී ඇති හෙයින්, දුෂ්කර ප්‍රතිසංස්කරණ ඉදිරියට ගෙන යාමට සහ ඉදිරි වසරවලදී ඒවායේ ප්‍රතිලාභ සියලු‍ම පුරවැසියන්ට ළඟා වන බව සහතික කිරීමට රටට වටිනා අවස්ථාවක් ලැබී තිබේ.

ඉතා වැදගත් වන්නේ “ප්‍රතිසංස්කරණ තෙහෙට්ටුව” ජය ගැනීමයි 

ශක්තිමත් දේශපාලන නායකත්වය සහ පුළුල් මහජන සහයෝගයට ස්තූතිවන්ත වන්නට, ශ්‍රී ලංකාව 2023 මාර්තු මාසයේදී දියත් කරන ලද මාස 48 ක ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ විස්තීර්ණ අරමුදල් පහසුකම් (EFF) වැඩසටහනේ අඩක් නිම කර ඇත. මෙම සන්ධිස්ථානය ආර්ථික ස්ථාවරත්වයේ සිට ගෝලීය ආර්ථික අවිනිශ්චිතතා සහ දේශීය කම්පන අභියෝග ඇති කළ හැකි වුවද, ඉන් සනිටුහන් කරන්නේ ජනතාව තම දෛනික ජීවිතයේ සැබෑ, දෘශ්‍යමාන දියුණුවක් අපේක්ෂා කිරීමට පටන් ගන්නා අවධියකට මාරුවීමකි.

දේශපාලන අස්ථාවරත්වය, ආර්ථික කම්පන සහ දුෂ්කර ප්‍රතිසංස්කරණ නිසා හටගත් මහජන වෙහෙස හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ අතීත අයි.එම්.එෆ්. වැඩසටහන් බොහෝ විට අඩාළ විය. ඉතිහාසය පුනරාවර්තනය වීම වළක්වා ගැනීම සඳහා, ගම්‍යතාව සහ මහජන විශ්වාසය පවත්වා ගැනීම ඉතා වැදගත් වේ. සහයෝගය පවත්වා ගැනීමට උපකාරී වන්නේ මැනිය හැකි ප්‍රගතිය සමඟ ප්‍රතිසංස්කරණවල අරමුණ සහ ප්‍රතිලාභ පිළිබඳ පැහැදිලි සන්නිවේදනයෙනි. ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලියට පුරවැසියන්, ව්‍යාපාර සහ සිවිල් සමාජය සම්බන්ධ කර ගැනීම හවුල් හිමිකාරිත්වය පෝෂණය කරන අතර, ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ශක්තිමත් කරයි.

2022 අර්බුදයේ දැඩි පාඩම් සහ ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රමාද කිරීම දිගු කලක් තිස්සේ ප්‍රගතියට බාධාවක් වී ඇති බවට වර්ධනය වන පිළිගැනීම මගින් හැඩගැසී ඇති ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රතිසංස්කරණ න්‍යාය පත්‍රය සඳහා වන මහජන සහයෝගය ශක්තිමත්ව පවතී. මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ බාහිරව පැනවූ ඒවා ලෙස නොසැලකිය යුතු අතර, තිරසාර ප්‍රකෘතියක් සඳහා දිගු කලක් තිස්සේ ප්‍රමාද වී ඇති පියවර ලෙස සැලකිය යුතුය. දියුණුවේ මුල් සලකුණු මතුවන විට, ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් කැපවී සිටීම අත්‍යවශ්‍ය වන අතර, ප්‍රතිලාභ සමාජයේ සියලු‍ම කොටස් වෙත ළඟා වීමට කාලය ගත වුවද, මහජනතාව සම්බන්ධ වී සිටීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. වඩාත් ස්ථාවර, ඇතුළත් සහ සමෘද්ධිමත් අනාගතයක් සුරක්ෂිත කිරීම සඳහා මෙම ගම්‍යතාව පවත්වා ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. ප්‍රධාන අභියෝගය වන්නේ මහජන කැමැත්ත පවත්වා ගැනීමයි, විශේෂයෙන් බොහෝ දෙනෙක් දශක ගණනාවක් තිස්සේ පැවති ජනතාවාදී ප්‍රතිපත්ති මගින් බලපෑමට ලක්ව ඇති අතර ප්‍රතිසංස්කරණ ක්ෂණික, පුළුල් පදනම් වූ වාසි ලබා නොදුන්නේ නම් නොඉවසිලිමත් විය හැකිය.

අයි.එම්.එෆ්. වැඩසටහන ප්‍රතිසංස්කරණ න්‍යාය පත්‍රය මගින් රාජ්‍ය මූල්‍ය හා ණය කළමනාකරණය වැඩිදියුණු කිරීම, පාලනය ශක්තිමත් කිරීම සහ දූෂණ විරෝධී පියවර ක්‍රියාත්මක කිරීම කෙරෙහි දැඩි අවධානයක් යොමු කරයි. තීරණාත්මක ලෙස, එය මූල්‍ය ඒකාබද්ධතාවේ අහිතකර බලපෑම් වලින් අවදානමට ලක්විය හැකි කණ්ඩායම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා සමාජ ආරක්ෂාවට ප්‍රමුඛත්වය දෙයි. එහි නම්‍යශීලී සැලසුම මගින් පරිණාමය වන ආර්ථික තත්වයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් වරින් වර සමාලෝචන සහ ගැළපීම් සඳහා ඉඩ සලසයි.

වත්මන් අයි.එම්.එෆ්. වැඩසටහන පෙර ඒවාට වඩා වෙනස්ය

මෙම අයි.එම්.එෆ්. වැඩසටහන ප්‍රතිසංස්කරණ න්‍යාය පත්‍රය මගින් රාජ්‍ය මූල්‍ය හා ණය කළමනාකරණය වැඩිදියුණු කිරීම, පාලනය ශක්තිමත් කිරීම සහ දූෂණ විරෝධී පියවර ක්‍රියාත්මක කිරීම කෙරෙහි දැඩි අවධානයක් යොමු කරයි. තීරණාත්මක ලෙස, එය මූල්‍ය ඒකාබද්ධතාවේ අහිතකර බලපෑම් වලින් අවදානමට ලක්විය හැකි කණ්ඩායම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා සමාජ ආරක්ෂාවට ප්‍රමුඛත්වය දෙයි. එහි නම්‍යශීලී සැලසුම මගින් පරිණාමය වන ආර්ථික තත්වයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් වරින් වර සමාලෝචන සහ ගැළපීම් සඳහා ඉඩ සලසයි. මෙම වැඩසටහනේ විශේෂත්වය වන්නේ, ශ්‍රී ලංකාවේ දරුණුතම සමාජ-ආර්ථික සහ දේශපාලන අර්බුදය පැවති සමයේදී, රාජ්‍ය ණය තිරසාරභාවය ප්‍රධාන පූර්ව කොන්දේසියක් ලෙසින් තිබියදී, පෙර නොවූ විරූ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ උත්සාහයක් අවශ්‍ය වූ කාලයක සාකච්ඡා කර තිබීමයි. 

මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ න්‍යාය පත්‍රයේ විස්තීර්ණ ඉලක්කය වන්නේ ශක්තිමත් පාලනය, වැඩි විනිවිදභාවය, ආයතනික ප්‍රතිසංස්කරණ සහ වැඩිදියුණු කළ රාජ්‍ය අංශයේ කාර්ය සාධනය තුළ රැඳී සිටිමින් තිරසාර හා සියල්ල ඇතුළත් වර්ධනයක් අත්කර ගැනීමයි. පාලන අභියෝග සහ සීමිත ආයතනික ධාරිතාව තවමත් පවතින අතර, මේවා ක්‍රමානුකූලව ආමන්ත්‍රණය කෙරෙන්නේ පුළුල් ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රයත්නයේ කොටසක් ලෙසය. 

කැපී පෙනෙන හැරීමක්

ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රකෘතිය අපේක්ෂා ඉක්මවා ගොස් ඇත. ඉදිකිරීම්, සංචාරක ආශ්‍රිත සේවා සහ කර්මාන්තවල නැවත වර්ධනය හේතුවෙන් 2024 දී සැබෑ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය සියයට 5 කින් වර්ධනය විය. 2024 පළමු කාර්තුවේදී සියයට 5.1 ක වර්ධනයකින් පසුව, 2025 පළමු කාර්තුවේදී ආර්ථිකය ඇස්තමේන්තුගත සියයට4.8 කින් ප්‍රසාරණය විය. නිෂ්පාදන, සේවා සහ ඉදිකිරීම් සඳහා මිලදී ගැනීමේ කළමනාකරුවන්ගේ දර්ශකය (PMI) ඇතුළු ඉහළ සංඛ්‍යාත දර්ශක පෙන්නුම් කරන්නේ ශක්තිමත් ප්‍රසාරණයකි. මූල්‍යමය වශයෙන්, ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රතිඵල ලබා දෙමින් පවතී. රජයේ ආදායම 2025 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට15 දක්වා ළඟා වීමට නියමිත අතර, එය වසර 15 කින් වාර්තාවන ඉහළම අගයයි. එය තවදුරටත් ඉහළ යනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. 2025 දී ප්‍රාථමික ශේෂය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට2.3 දක්වා ළඟා වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇති අතර, එය ඉදිරි වසරවලදී රාජ්‍ය ණය අඩු කිරීමට උපකාරී වේ.

2025 සඳහා පුරෝකථනය ධනාත්මකව පවතින අතර, ආසන්න විභව වර්ධනය සහ අවධමනකාරී පීඩන ලිහිල් වේ. ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් මෙන්ම, ශක්තිමත් ප්‍රේෂණ සහ සංචාරක හා සේවා අපනයනවල ශක්තිමත් ප්‍රකෘතිමත් වීම මගින් බාහිර තත්වය ශක්තිමත් වී ඇත. 2025 මැයි අග වන විට දළ නිල සංචිත ඩොලර් බිලියන 6.3 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර, ඉන් මාස හතරක පමණ ආනයන ආවරණයක් සපයන අතර, වැඩිදියුණු කළ වෙළෙඳපොළ විශ්වාසය පිළිබිඹු කරමින් ශ්‍රී ලංකා රුපියල ස්ථාවරව පවතී.

මෙම ප්‍රගතිය තිබියදීත්, කෙටි කාලීන අවදානම් පවතී. ගෝලීය වෙළෙඳ ආතතීන්, මැදපෙරදිග අස්ථාවරත්වය සහ බලශක්ති මිල ගණන් සහ නැව්ගත කිරීමේ පිරිවැයේ අස්ථාවරත්වය බාහිර සමතුලිතතාවට බලපෑම් කළ හැකිය. ගෝලීය මන්දගාමිත්වයක් සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ අපනයන අඩාළ කළ හැකි අතර, දේශගුණික ආශ්‍රිත බාධා කෘෂිකර්මාන්තයට සහ ග්‍රාමීය ජීවනෝපායට තර්ජනයක් වේ.

මධ්‍ය කාලීනව සහ දිගු කාලීනව, ශ්‍රී ලංකාව අඩු ශ්‍රම ඵලදායිතාව, දේශගුණික අවදානම, දුර්වල පාලනය සහ ආයතනික ධාරිතා සීමා වැනි ව්‍යුහාත්මක අභියෝගවලට මුහුණ දිය යුතුය. වර්ධනය තිරසාර කිරීමට, ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීමට සහ ප්‍රකෘතිය ඇතුළත් සහ කල් පවතින බව සහතික කිරීමට නම්, මෙම ගැටලු වලට මුහුණ දීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.

ආර්ථිකය යථා තත්වයට පත්වීමේ දිගු මාවත සඳහා සූදානම් කිරීම

ස්ථායීකරණයේ සිට දිගුකාලීන වර්ධනය දක්වා සංක්‍රමණය වීම සඳහා වර්ධනය වැඩි දියුණු කරන ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා නිර්භීත, ඉදිරි දැක්මක් සහිත න්‍යාය පත්‍රයක් අවශ්‍ය වේ. ප්‍රතිසංස්කරණ ආයතනිකකරණය කිරීමෙන්, ජනතාව සහ නවෝත්පාදන සඳහා ආයෝජනය කිරීමෙන් සහ අනාගත කම්පනවලට එරෙහිව ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ගොඩනැගීමෙන්, ශ්‍රී ලංකාවට සාධාරණ හා තිරසාර අනාගතයක් සඳහා අඩිතාලම දැමිය හැකිය.

1. සාර්ව ආර්ථික ස්ථාවරත්වය ආයතනිකකරණය කිරීම සඳහා අඛණ්ඩ උත්සාහය

දිගුකාලීන මූල්‍ය හා ආර්ථික ස්ථාවරත්වය සහතික කිරීම අරමුණු කරගත් ප්‍රතිසංස්කරණ ආයතනිකකරණය කිරීමේදී ශ්‍රී ලංකාව සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් ලබා ඇත. මූල්‍ය විනය පවත්වා ගැනීම සඳහා විශ්වසනීය මධ්‍ය කාලීන මූල්‍ය රාමුවක් ස්ථාපිත කිරීම, උද්ධමන අපේක්ෂා නවත්වා ගැනීමට මුදල් ප්‍රතිපත්ති ස්වාධීනත්වය වැඩිදියුණු කිරීම, ප්‍රමාණවත් විදේශ සංචිත සහ නම්‍යශීලී විනිමය අනුපාත තන්ත්‍රයක් හරහා බාහිර බෆර සමුච්චය කිරීම සහ අනාගත අර්බුද වළක්වා ගැනීම සඳහා ණය විනිවිදභාවය සහ කළමනාකරණය වැඩිදියුණු කිරීම ප්‍රධාන ජයග්‍රහණ අතර වේ.

ඉදිරිය දෙස බලන විට, වත්මන් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල් වැඩසටහන් චක්‍රයෙන් ඔබ්බට ඒවායේ කල්පැවැත්ම සහතික කිරීම සඳහා මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ අඛණ්ඩව ආයතනිකකරණය කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. රජයේ ආදායම වැඩි කිරීම, ව්‍යවස්ථාපිත සීමා තුළ වියදම් පවත්වා ගැනීම සහ ණය තිරසාරභාවයට අනුකූල ප්‍රාථමික ශේෂයක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා තිරසාර කැපවීම තීරණාත්මකව පවතී. දිගුකාලීන මූල්‍ය තිරසාරභාවය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන රාජ්‍ය ව්‍යවසා (SOES) හි පාලනය වැඩිදියුණු කිරීම ද ඒ හා සමානව වැදගත් වේ.

2025 අවසානය වන විට රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමනාකරණ (PEM) පනත සම්පූර්ණයෙන් ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රධාන සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරනු ඇත. එය පුළුල් මූල්‍ය උපාය මාර්ග ප්‍රකාශයක්, මූල්‍ය අවදානම් ප්‍රකාශයක් සහ මධ්‍ය කාලීන රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමනාකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ උපාය මාර්ගයක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම අනිවාර්ය කරනු ඇත. මූල්‍ය විනය ආරක්ෂා කිරීමට, මහජන විශ්වාසය වැඩි දියුණු කිරීමට සහ අනාගත කම්පනවලට එරෙහිව ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ගොඩනැගීමේදී මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ නීතිමය සහ ආයතනික රාමුවලට ඇතුළත් කිරීම උපකාරී වේ.

(මතු සම්බන්ධයි)

(මෙම ලියුම්කරු ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ සහකාර අධිපතිවරයකු වන අතර දැනට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ විධායක මණ්ඩලයේ විකල්ප විධායක අධ්‍යක්ෂවරයකු ලෙස සේවය කරයි. මෙම ලිපියේ දක්වා ඇති අදහස් ඔහුගේම අදහස් වන අතර ඒවා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ විධායක මණ්ඩලයේ, කළමනාකාරිත්වයේ හෝ කාර්ය මණ්ඩලයේ අදහස් නියෝජනය නොකරයි. තවද, ඒවා ශ්‍රී ලංකා රජයේ හෝ ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ අදහස් පිළිබිඹු නොකරයි)

“ඩේලි එෆ්ටී” පුවත්පතේ පළවූ ලිපිය සිංහලට පරිවර්තනය කළේ 

අනිල් කරුණාරත්න