තමන්ගේ ම ජාන යොදා ක්ලෝනීයක් තැනූ අයෙක්!
මේ දිනවල ප්‍රචාරය වන මාලා නාටකයක වෛද්‍යවරයකුගේ ජාන සොරාගෙන තැනූ “ක්ලෝනීයක්” හෙවත් සර්වසම රුව ගුණ ඇති ජනිතයෙක් නිසා හටගන්නා කලබැගෑනියක් ගැන කියැවේ. විශ්වාස කිරීමට මඳක් අසීරු සේ පෙනුණ ද - මේ තවදුරටත් සිදුවිය නොහැකි විද්‍යා ප්‍රබන්ධයක් පමණක් ම නොවේ.
කිසියම් ඒක සෛලික හෝ බහු සෛලික ජීවියෙකුගේ ජාන යොදා ගෙන බිහි කරවන එකම රුවගුණ සහිත නව ජනිතයෙකු ගැන, හෙවත් ක්ලෝනීකරණය පිළිබඳව කියැවෙන මේ සුවිශේෂී සංකල්පය 20වන සියවස මූල පමණ සිට ලොව දැඩිව කතා බහට ලක් වූවකි. ක්ලෝනී ලෙස හැඳින්විය හැකි වන්නේ න්‍යෂ්ටික DNA සර්වසම ජිවීන් ය. මෙලෙස සජීවී සතෙකුගේ දේහ සෛලයන්හි න්‍යෂ්ටි හුවමාරුවකින් 1996 දී තැනූ මුල්ම ක්ලෝන සත්ත්වයා ලෙස පරසිදුව ඇත්තේ ලෝකයම දන්නා “ඩොලී” නමැති බැටලු‍පැටවා ය. වසර දෙකකට පසු ජපානයේ පර්‌යේෂකයන් තනි එළදෙනකගේ පැටවුන් අට දෙනෙකු ක්ලෝන කළ නමුත් - ඉන් ජීවිත වරම් ලද්දේ හතර දෙනෙකු පමණි. ගවයන් සහ බැටළුවන්ට අමතරව - ජීවී සෛල වලින් ක්ලෝන කරන ලද අනෙකුත් ක්ෂීරපායින් අතරට: බළලා, මුවා, බල්ලා, අශ්වයා, කොටළුවා, ගොනා, හාවා සහ මීයා ඇතුළත් වේ. ඊට අමතරව - රීසස් වඳුරෙකු කලල බෙදීම මගින් ක්ලෝනී කර ඇත.
සොබාදහම විසින් තනා දෙන සර්වසම නිවුන්නු අප දැක තිබුණේ මිනිසුන් උපන් දා සිටය. ලෝකයේ ස්වභාවිකව සිදුවෙන ක්ලෝනීකරණයක් සමහර ශාක සහ සතුන් තුළ ද දක්නට හැකි ය. ඒ සමහර ශාක සහ බැක්ටීරියා වැනි ඒක සෛලික ජීවීන් අලිංගික ප්‍රජනනය ලෙස හැඳින්වෙන ක්‍රියාවලියක් හරහා ජානමය වශයෙන් සමාන ජනිතයින් බිහි කිරීම මගිනි. අලිංගික ප්‍රජනනයේදී මව් ජීවියාගේ තනි සෛලයක් ඛණ්ඩනය වී නව ජනිතයෙක් ඇති වේ.
විද්‍යාගාරයන් හි සිදුකළ ජීව තාක්ෂණ ශිල්ප, ක්ලෝනීකරණ විස්කම් මගින් සරුඵල ලබාදීමට සමත් ශාක විශේෂ බිහි කිරීම කලෙක සිට සිදුවන්නකි. කෘත්‍රිම ක්ලෝනීකරණයේ වර්ග තුනක් තිබේ. ජාන ක්ලෝනීකරණය, ප්‍රජනක ක්ලෝනීකරණය සහ චිකිත්සක ක්ලෝනීකරණය ලෙසිනි. ජාන ක්ලෝනීකරණය මගින් ජානවල හෝ DNA කොටස්වල පිටපත් නිපදවයි. ප්‍රජනක ක්ලෝනීකරණය මුළු සතුන්ගේම පිටපත් නිපදවයි. තුවාල වූ හෝ රෝගී පටක ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීම සඳහා පටක නිර්මාණය කිරීම අරමුණු කරගත් අත්හදා බැලීම් සඳහා චිකිත්සක ක්ලෝනීකරණය කලල කඳ සෛල නිපදවයි. DNA ක්ලෝනීකරණය ලෙසද හැඳින්වෙන ජාන ක්ලෝනීකරණය ප්‍රජනක සහ චිකිත්සක ක්ලෝනීකරණයට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් ක්‍රියාවලියකි.
ලොව පුරා පර්‌යේෂකයන් විසින් සිදු කරනු ලබන වඩාත් සුලභ ක්ලෝනීකරණ වර්ගය ජාන ක්ලෝනීකරණයයි.
පර්‌යේෂකයන් නිතිපතා තමන් අධ්‍යයනය කිරීමට කැමති ජානවල ආකෘති නිර්මාණය සඳහා ක්ලෝනීකරණ ශිල්පීය ක්‍රම භාවිතා කරයි. මෙම ක්‍රියා පටිපාටිය සමන්විත වන්නේ එක් ජීවියෙකුගේ ජානයක්, බොහෝ විට විදේශීය DNA ලෙස හඳුන්වනු ලබන, දෛශිකයක් ලෙස හඳුන්වන වාහකයක ජානමය ද්‍රව්‍යයට ඇතුළු කිරීමෙනි. දෛශික සඳහා උදාහරණ ලෙස බැක්ටීරියා, යීස්ට් සෛල, වෛරස් හෝ ප්ලාස්මිඩ් ඇතුළත් වන අතර ඒවා බැක්ටීරියා මගින් ගෙන යන කුඩා DNA කවයන් වේ. ජානය ඇතුළු කිරීමෙන් පසු, දෛශිකය රසායනාගාර තත්ත්වයන් තුළ තබා ඇති අතර එමගින් එය ගුණ කිරීමට පොලඹවන අතර, එමගින් ජානය බොහෝ වාරයක් පිටපත් කරනු ලැබේ. ප්‍රජනක ක්ලෝනීකරණයේදී, පර්‌යේෂකයන් ඔවුන් පිටපත් කිරීමට කැමති සතෙකු ගෙන් සමේ සෛලයක් වැනි පරිණත සොමාටික් සෛලයක් ඉවත් කරයි. ඉන්පසු ඔවුන් පරිත්‍යාගශීලියා ගේ සොමාටික් සෛලයේ DNA, තමන්ගේම DNA අඩංගු න්‍යෂ්ටිය ඉවත් කර ඇති ජන්මානු සෛලයකට මාරු කරයි. ක්‍රියාවලීන් දෙකෙහිම, සංසේචිත ජන්මානුව හෙවත් බිත්තරය පරීක්ෂණ නළය තුළ මුල් අවධියේ කලලයක් බවට වර්ධනය වීමට ඉඩ දී පසුව වැඩිහිටි ගැහැණු සතෙකුගේ ගර්භාෂය තුළට බද්ධ කරනු ලැබේ. අවසානයේ, වැඩිහිටි ගැහැනු සතා දේහ සෛලය පරිත්‍යාග කළ සත්ත්වයාට සමාන ජානමය සැකැස්මක් ඇති සතෙකු බිහි කරයි. මෙම තරුණ සත්ත්වයා ක්ලෝනීයක් ලෙස හැඳින්වේ. වඩාත් ප්‍රසිද්ධ ක්ලෝනී කරන ලද ජීවියා වන ඩොලි බැටළුවාට සිදු වූවාක් මෙන්, ප්‍රජනක ක්ලෝනීකරණයට ක්ලෝනී කලල වර්ධනයට ඉඩදීම සඳහා ආදේශක මවක් භාවිත කිරීම අවශ්‍ය විය හැකිය.
මේ ක්‍රමවේද මගින් ආහාර සඳහා ගන්නා සතුන් ක්ලෝනීකරණ මගින් නිපදවීම 2007 තරම් ඈත සිට අමෙරිකාව වැනි දියුණු රටවල නීති ගතය. සෛලීය මට්ටමින් පඨක සහ අවයව මට්ටම දක්වා ගොස් වෛද්‍ය අවශ්‍යතා මත රෝගීන් සදහා බද්ධ කිරිමට සුදුසු අවයව ක්ලෝනීකරණය මගින් සැදීමට ද දැන් හැකිය.
මෙවන් මූලික ක්ලෝනීකරණයන් අභියෝගයට ලක් නොවුවද, මිනිසුන් සම්බන්ධ ක්ලොනීකරණය තවමත් දැඩිව අභියෝගයට ලක්ව ඇති සහ පාපයක් ලෙස පවා සැලකෙන විවාදාපන්න මාතෘකාවකි.මේ නිසා මානව ක්ලෝනීකරණය ගැන සෘජු සාක්ෂි මෙතෙක් ලැබී නැත.
නමුත් ඒ සඳහා ගත් විවිධ රහස්‍ය උත්සාහයන් ගැන වාර්තා නැත්තේ ද නොවේ. 1998 දී දකුණු කොරියාවේ විද්‍යාඥයින් කියා සිටියේ තමන් මිනිස් කලලයක් සාර්ථකව ක්ලෝනී කළ බවය. නමුත් ඒ ක්ලෝනීය සෛල හතරක ගොනුවක් බවට පත්වූ විට අත්හදා බැලීමට ඉක්මනින්ම බාධා වී තිබුණි.
ඩොලි ගේ උපත සිදු වූ ආසන්න වසර වලදීම රිචඩ් සීඩ් නම් භෞතික විද්‍යාඥයා තමන් ක්ලෝනීයක් නිපදවූ බව කියා තිබුණි. නමුත් පසුව කළ සොයාබැලීම්වලදී ඔහු කිසිවක් කර නැති බව පෙනෙන්නට තිබුණි. ඒ ආසන්නයේම වාගේ ප්‍රසව හා නාරිවේද වෛද්‍යවරුන් දෙදෙනෙකු වන සෙවරිනෝ ඇන්ටිනෝරි සහ පැනයියෝටිස් සැවෝස් - තමන් වසර දෙකක් ඇතුළත පළමු මිනිස් ක්ලෝනීය නිර්මාණය කිරීමේ යෙදෙන බවට ඔවුන්ගේ අභිප්‍රාය ප්‍රකාශ කළහ. දෙදෙනාම පැවසුවේ ඔවුන් සාර්ථකව මිනිස් ක්ලෝනී ගැබ්ගැනීම් ආරම්භ කළ බවයි. නමුත් කිසිවෙක් කිසි විටෙකත් කිසිදු ක්ලෝනීයක් උපත ලද බව පසුව නිවේදනය කළේ නැත.
2002 දී පිටසක්වළ ජීවීන් විසින් මිනිසුන් නිර්මාණය කරන ලද බව විශ්වාස කරන ආගමික කණ්ඩායමක කොටසක් වන ක්ලෝනීයිඩ්වරු - Clonaid ලොව පළමු ක්ලෝනී කරන ලද මිනිසා ලෙස ප්‍රකාශ කරමින් ‘ඊව්’ ලෙස නම් කළ ගැහැනු ළමයෙකුගේ උපත ගැන නිවේදනය කිරීම සඳහා ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡාවක් පවා පැවැත්වීය. එසේ වුවද මෙම ක්ලෝනීය හෝ එම ආයතනය පසුව නිර්මාණය කළ බව කියූ අනෙකුත් මිනිස් ක්ලෝනී 12 ක පැවැත්ම තහවුරු කිරීමට ක්ලෝනීයිඩ් කිසි විටෙකත් කිසිදු සාක්ෂියක් ලබා දුන්නේ නැත.
2004 දී දකුණු කොරියාවේ සෝල් ජාතික විශ්ව විද්‍යාලයේ වූ-සුක් හ්වාන්ග් ගේ නායකත්වයෙන් යුත් කණ්ඩායමක් - තමන් පරීක්ෂණ නළයක ක්ලෝනී කරන ලද මිනිස් කලලයක් නිර්මාණය කළ බවට ප්‍රකාශ කරමින් සයන්ස් සඟරාවේ Journal Science පර්‌යේෂණ පත්‍රිකාවක් ප්‍රකාශයට පත් කළහ. කෙසේ වෙතත් ස්වාධීන විද්‍යාත්මක කමිටුවක් පසුව එම ප්‍රකාශයට සහාය දැක්වීමට කිසිදු සාක්ෂියක් සොයා නොගත් අතර - 2006 ජනවාරි මාසයේදී සයන්ස් නිවේදනය කළේ හ්වාන්ග් ගේ පත්‍රිකාව ඉල්ලා අස්කර ගත් බවයි.
ඊළඟ වසරේ දී ඔවුන් වාර්තා කළේ සිය ජීවී සෛල යොදා ගනිමින් තමන් ස්ත්‍රී ජන්මානු 185 කින් මිනිස් කලල සෛල ගොනු 11 ක් නිර්මාණය කර ඇති බවය. මෙය මිනිස් කලල සෛල නිර්මාණය කිරීමට සහ ඒවායින් රෝගියාගේ ම ශරීර සෛලවලින් වෙනස් වූ මිනිස් සෛල සහ පටක නිර්මාණය කිරීමට - නැතහොත් ක්ලෝනීකරණ ලද ළදරුවන් සෑදීමට - සොමාටික් සෛල - න්‍යෂ්ටික හුවමාරුව භාවිත කිරීමට දොර විවර කළ බවක් පෙනෙන්නට තිබුණි.
මේ අතර අපුරු වාර්තාවක් එළි දැක්විනි. ඒ තමන්ම තමාගේ ක්ලෝනීයක් තනාගත් මිනිසෙකු පිළිබඳවය. ඔහු සැමුවෙල් එච්. වුඩ්ය. හෙතෙම විද්‍යාඥයෙක් සහ මානව ප්‍රජනක සශ්‍රීකත්වය පිළිබඳ විශේෂඥයෙකි. 2008 දී ඔහු තමාවම ක්ලෝනී කළ පළමු මිනිසා බවට පත් විය. ඒ සොමාටික් සෛල හෙවත් දේහ සෛල - න්‍යෂ්ටියකට හුවමාරුව (SCNT) හරහා ඔහුගේ ක්ලෝනීයන් වූ පරිණත මිනිස් කලල නිපදවීම සඳහා තමාගේම DNA පරිත්‍යාග කිරිම මගිනි.
2008 දී වුඩ් කාන්තාවකගේ ජණ්මානු සෛලයක තම සමේ සෛල තැන්පත් කිරීමෙන් තමාගේම කලල පිටපත් නිර්මාණය කළ අතර, වැඩුණු සමේ සෛල යොදාගනිමින් යමෙකු එසේ කළ පළමු අවස්ථාව සනිටුහන් කළේය. මේ ක්‍රමයට ක්ලෝනී කරන ලද කලල පහ පසුව විනාශ කරන ලදී.
ඩොලිගේ උපත නිවේදනය කිරීමෙන් ටික කලකට පසු ඔරිගන් ප්‍රාන්ත සෞඛ්‍ය විශ්ව විද්‍යාලයේ ෂෞක්‍රත් මිටලිපොව් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම ක්ලෝනීකරණයක් සඳහා කටයුතු කළ අතර, වඳුරු ජන්ම සෛල 15,000 කට වඩා භාවිත කර ක්ලෝනී කරන ලද මානව නොවන ප්‍රයිමේට් කලල සෑදීමේ මුල්ම උත්සාහය දැරීය. 2007 දී ඔවුන් වඳුරන් ගෙන් කලල කඳ සෛල ගොනු සෑදීමක් වාර්තා කළහ. කෙසේ වෙතත්, එම ක්ලෝනී කලල වලින් වඳුරු පැටවුන් සෑදීමට ඔවුන්ට නොහැකි විය.
ඉන් පසු මිනිස් කලල සාර්ථකව ක්ලෝනී කිරීම වාර්තා කිරීමට මිටලිපොව් කණ්ඩායමට තවත් වසර හයක් ගත විය. මිටලිපොව්ගේ පර්‌යේෂණ වංචාවක් නොවේ - ඔහුගේ ක්ලෝනී කරන ලද මානව කලල සැබෑවක් විය. අනෙකුත් රසායනාගාර ඉක්මනින් ඔවුන්ගේ පර්‌යේෂණ ක්‍රමවේදය අනුකරණය කළෝය. නමුත් ගැබ් ගැනීම සහ දරු ප්‍රසූතිය සඳහා ක්ලෝනීීකරණයෙන් සාදන ලද මිනිස් කලල කාන්තාවන්ට මාරු කිරීමට මිටලිපොව් කිසිදු උත්සාහයක් ගත්තේ නැත.
කෙසේ වුවද 2018 ජනවාරි මාසයේදී කියැං සන් සහ ෂෙන් ලියුගේ නායකත්වයෙන් යුත් චීන කණ්ඩායමක් ලොව පළමු වඳුරු ක්ලෝනීවල උපත් වාර්තා කළහ. එය කාර්යක්ෂම ක්‍රියාවලියක් නොවීය. ඒ නමුදු ක්ලෝනීකරණ ලද කලල 80 ක් පමණ ගැබ්ගැනීම් හයකට සහ සජීවී උපත් දෙකකට මුල් විය. ඒ අනුව, පළමු වරට ප්‍රයිමේටාවන් අතර ප්‍රජනක ක්ලෝනීකරණය සාර්ථක විය.
ඉන් පසු වසර ගණනාවක් ගත වී ගොසිනි. දැන් විද්‍යාත්මක ප්‍රජාවට මිනිස් කලල ක්ලෝනී කළ හැකි බවට ස්ථිර සාක්ෂි තිබේ. ක්ලෝනීකරණ ලද වඳුරු කලල මගින් ක්ලෝනීකරණ ලද ළදරු වඳුරන් ද බිහි කළ හැකි බව අපි දැන සිටිමු. එසේනම් කිසිවෙකු ක්ලෝනී කරන ලද මිනිස් ළදරුවන් සෑදීමේ උත්සාහයක් ප්‍රකාශ කර නැත්තේ ඇයි? පසුගිය දශක දෙකක කාලය තුළ නීති සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වී නැත. සමහර රටවල් මානව ප්‍රජනන ක්ලෝනීීකරණය තහනම් කළේය. සමහරක් ඩොලිට පෙරය, සමහරක් පසුවය. නමුත් සාමාන්‍යයෙන් 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේ ප්‍රකාශිත ක්ලෝනීීකරණ උත්සාහයන්ට පෙර තවමත්, බොහෝ රටවල් එය කිසි විටෙකත් තහනම් කර නැත.
කෙසේ වුවද තාක්ෂණික දෘෂ්ටි කෝණයකින් අනෙකුත් ක්ෂීරපායින්ට වඩා මිනිසුන් සහ අනෙකුත් ප්‍රයිමේටාවන් ක්ලෝනී කිරීම දුෂ්කර ය. එක් හේතුවක් නම්, සෛල බෙදීමට අත්‍යවශ්‍ය ප්‍රෝටීන දෙකක් වන, ස්පින්ඩල් ප්‍රෝටීන ලෙස හඳුන්වනු ලබන ප්‍රෝටීන, ප්‍රයිමේට් ස්ත්‍රි ජන්මානු සෛල තුළ වර්ණදේහවලට ඉතා ආසන්නව පිහිටා තිබීමයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, පරිත්‍යාගශීලියාගේ න්‍යෂ්ටිය සඳහා ඉඩ සැලසීම සඳහා බිත්තරයේ න්‍යෂ්ටිය ඉවත් කිරීමේදී ස්පින්ඩල් ප්‍රෝටීන ද ඉවත්වීම සිදුවන අතර, එය සෛල බෙදීමට බාධා කරයි. බළලු‍න්, හාවන් සහ මීයන් වැනි අනෙකුත් ක්ෂීරපායින් තුළ, ස්පින්ඩල් ප්‍රෝටීන දෙක බිත්තරය පුරා පැතිරී ඇත. එබැවින්, බිත්තරයේ න්‍යෂ්ටිය ඉවත් කිරීමෙන් ස්පින්ඩල් ප්‍රෝටීන නැතිවීමක් සිදු නොවේ. ඊට අමතරව සමහර ඩයි වර්ග සහ බිත්තරයේ න්‍යෂ්ටිය ඉවත් කිරීමට භාවිත කරන පාරජම්බුල කිරණ මගින් ප්‍රයිමේට් සෛලයට හානි සිදුවිය හැකි අතර, එය සෛලය වර්ධනය වීම ද වළක්වයි. ඉදිරියේදී මෙම අභියෝග ජය ගැනිමට විද්‍යාව සමත් වනු ඇත. එසේ වුවද මෙවන් අභියෝග මැද බිහිවෙන ක්ලෝනී මිනිසෙක් යනු දැන් ප්‍රචාරය වන ටෙලිනාට්‍ය කතාවේ මෙන් පවුල් ඒකකය තුළ සහ සමාජය තුළ අර්බුද රැසකට මුලික වන රට පටලන නිර්මාණයක් වනු ඇත.
නිශා අත්තනායක
