ලෝකය වෙනස් කරන්නට දායක වූ ලේඛකයන් අතර පැබ්ලෝ නෙරූඩාට හිමි වන්නේ ප‍්‍රමුඛ ස්ථානයක්. අපේ සාහිත්‍ය- කලාකරුවන් අතරත් නිතරපහේ මේ නම කියවෙනවා. නෙරූඩා යනු සාහිත්‍ය-කලා ක්ෂේත‍්‍රයෙන් පමණක් නොව ලෝක දේශපාලන කරලියෙත් නිතර පාහේ රැව්දෙන කීර්ති නාමයක් බවත් අමතක නොකළ යුතුයි. පරණ පරම්පරාව වගේම අලූත් පරපුරත් නෙරූඩාට මෙතරම් ඇලූම් කරන්නේ ඔහු සතුව පැවති අසමාන මානව දයාව හා සටන්කාමි ගුණය නිසාය කියලයි මට නම් හිතෙන්නේ. කලාව හා දේශපාලනය වැනි විෂයයන් ගැන වැඩි වැඩියෙන් උනන්දුවක් දක්වන මෙවන් යුගයක සිය පන්හිඳ සවිමත් අවියක් කරගෙන සාධාරණ හා යුක්තිසහගත සමාජයක් ගොඩනගනු පිණිස තම නිර්මාණ කුසලතා කැප කළ නෙරූඩා වැනි උදාර චරිත පිළිබඳව නව කතිකාවක් ගොඩනැගීම අපේ වගකීමක්. පැබ්ලෝ නෙරූඩා චරිතයෙන් බිඳක් නොසැලෙන පන්හිඳ තීරුවේ සිතුවම් කරන්නේ ඒ උදාර අරමුණෙන්.

නෙරූඩා යනු කව්ද යන පැනයට එක වැකියකින් පිළිතුරු දෙනවා නම් කිව හැක්කේ පැබ්ලෝ නෙරූඩා යනු චිලියේ ජාතික කවියා යනුයි. අපේ රටේත් ජාතික පුෂ්පය, ජාතික වෘක්ෂය වැනි ජාතික සංකේත නම් කරල තිබුණත් ජාතික ලේඛකයෙක් හෝ කවියෙක් හෝ තාම නම් කර නැහැ. එහෙම නම් කිරීමක් තාම නොකරන්නට හේතුව චිලියේ නෙරූඩා, රුසියාවෙ ටොල්ස්ටෝයි, චීනයේ ලූ ශුන් වැනි දැවැන්ත චරිත අපට නැතිකමද එහෙමත් නැත්නම් ඉන්න අය අතරින් කෙනෙක් නම් කරන්න තරම්වත් උනන්දුවක් වග කිව යුත්තන්ට නැති නිසාද කියන කාරණයත් අපේ අවධානයට යොමු විය යුතු පැනයක්.

එවැනි බරපතළ කාරණා ගැන සංවාද කිරිම පසුවට කල් තියල අපි දැන් නෙරූඩා ගැන කතා කරමු. නෙරූඩා චිලී දේශයේ උපත ලබන්නෙ 1904දි . වයස 13 වෙනකොට ඔහු කවි ලියන්න පටන් ගන්නවා. චිලි‍යේ සම්පූදායික කවි කලාව මැනවින් හදාරණ නෙරූඩා ඔහුටම ආවේණික කාව්‍ය රටාවක් නිර්මාණය කර ගන්නේ ඓතිහාසික පුරාවෘත්ත වගේම දේශපාලන තේමාවනුත් සිය කවියට මුසු කර ගනිමින්. චිලී කවිය අධියථාර්ථවාදී මාවතට රැුගෙන ගිය පෙරළිකාරි කවියා හැටියට හැඳින්වෙන්නෙත් නෙරූඩයි. ඔහු චිලියෙ කොමියුනිස්ට් පක්ෂයත් සමග අත්වැල් බැඳගන්නෙ එවකට පාලන බලයේ සිටි ගාබි‍්‍රයෙල් ගොන්සාලෙස් නම් ජනපීඩකයාට එරෙහිව පැනනැගුණු අරගලවල පෙරමුණේ රාල කෙනෙක් හැටියටයි. 1948දි ගොන්සාලෙස් කොමියුනිස්ට් පක්ෂය තහනම් කරලා නෙරූඩව අත්අඩංගුවට ගන්න නියෝග කරනවා. ඒ වෙලාව ඔහු දිවි රැුක ගන්නෙ මිතුරන්ගෙ උදව්වෙන් ආර්ජන්ටිනාවට පලා ගිහින්.

විප්ලවවාදි දේශපාලන මාවතට පිවිසියත් නෙරූඩා සිය නිර්මාණ කටයුතු අත හරින්නෙ නැහැ. ජනතාව අවදි කරවන විප්ලවීය කවිය වගේම ආදරය මානව පේ‍්‍රමය වැනි හැ`ගීම්බර කවි රචනයටත් ඔහු දක්වන්නේ පුදුම දස්කමක්. 1924දි නෙරූඩා පළ කරන “Twenty Love Poems and a Song of Despair”   කාව්‍ය සංග‍්‍රහය පාඨක-විචාරක පර්ෂදවල ඉමහත් ප‍්‍රසාදයට පාත‍්‍ර වුණා. කවියකුට ලබාගන්න පු`ඵවන් ඉහළම ලෝක සම්මාන කිහිපයකින්ම පිදුම් ලබන්නට වාසනාව ඔහුට හිමිව තිබෙනවා. 1950දි ජාත්‍යන්තර සාම ත්‍යාගය දිනාගන්නා නෙරූඩා ලෙනින් සාම ත්‍යාගයට හිමිකම් කියන්නෙ 53 අවුරුද්දෙදි. 1971දි නොබෙල් ත්‍යාගය ප‍්‍රදානය කිරීමත් සමගම නෙරූඩා නාමය ලොව පුරා රැුව් නගන්න පටන් ගන්නවා.

සැල්වදෝර් අයියන්ඬේ චිලියේ සමාජවාදි රජයක් පිහිටවූවාට පසුව නෙරූඩා යළි මවුබිමට එන්නේ අයියන්ඬේගේ උපදේශකයකු ලෙසයි. එහෙත් 1973දි රෝග හතුරා නෙරූඩාව පිළිකාවකට ගොදුරු කරගන්නවා. පිනොචෙට් නමැතිි ඒකාධිපතියා කුමන්ත‍්‍රණයකින් චිලියේ බලය අල්ලා ගන්නෙත් මේ කාලයෙයි. නෙරූඩා පරම හතුරකු ලෙස දකින පිනොචෙට් උපක‍්‍රමයකින් විෂ එන්නතක් මගින් මේ විශිෂ්ට මානවහිතවාදියාගේ ජීවිතය විනාශ කළ බවයි පසුව ආරංචි වෙන්නේ. ඇඳිරි නීතිය පනවා නෙරූඩාගේ අවමගුල් උත්සවය තහනම් කළත් දහස් ගණන් ජනතාව පිනොචෙට්ගේ අණ නොතකා තම ආදරණීය කවියාට අවසන් බුහුමන් දැක්වීමට එක් වූ බවත් පැවසෙනවා.

නෙරූඩාගේ ජීවිත කතාව පසුබිම් කරගෙන ලොව පුරා කලා නිර්මාණ රැුසක් බිහි වී තිබෙනවා. ප‍්‍රවීණ ලාංකේය සිනමාකරු අසෝක හඳගමගේ නිර්මාණය කළ අල්බොරෝදා සිනමාපටයත් ඒ අතරින් එකක්. එමගින් හුදෙක් ඉස්මතු කර ඇත්තේ නෙරූඩාගේ ජීවිතයේ එක් පැතිකඩක් වූ රාගිකත්වය පමණක් බවයි ඇතැම් විචාරකයන් පවසන්නේ. ඒ හේතුවෙන් මේ විශිෂ්ට මානවහිතවාදායාගේ පු`ඵල් සමාජ, දේශපාලන හා සංස්කෘතික මෙහෙවර අවතක්සේරු කර ඇති බවටත් විවේචනයක් නැෙ`ගනවා. නෙරූඩා බඳු දැවැන්ත හා විවාදපන්න චරිතයක් පසුබිම් කරගෙන නිර්මාණයක් කිරීමේදී එහි පෞරුෂත්වයට යුක්තිය ඉටු කිරීමත් කලාකරුවකුට පැවරෙන වගකීමක්. ඉසබෙලා අයියන්ඬේ නම් පෙරළිකාරි ලේඛිකාව ඇගේ A long petel of the sea  නම් නවකතාව මගින් එම වගකීම මැනවින් ඉටු කර ඇති බවත් පවසන්න කැමතියි. එම අපූරු නවකතාව මෑතකදී අප මිත‍්‍ර රෝහණ වෙත්තසිංහයන් විසින් සයුරු තෙර සහන් බිම නමින් සිංහලටත් න`ගනු ලැබුවා. එය සොයාගෙන කියවන ලෙසත් නෙරූඩා ලෝලීන්ට යෝජනා කරන්න කැමතියි.

ලෝක ප‍්‍රකට කොලොම්බියානු ලේඛක ගාබි‍්‍රයෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් නෙරූඩා හඳුන්වන්නේ 20වන සියවසේ ඕනෑම භාෂාවක කවියන් අතර විශිෂ්ටතමයා ලෙසයි. නෙරූඩාගේ සුන්දර පෙම් කවි අතර දක්නට ලැබෙන මේ පුංචි කවිය ඊට දෙස් දරතැයි මට හිතෙනවා...

දුක්මුසුම කවිය

සියලූ කවි අතර

දුක්මුසුම කවිය

අද රාත‍්‍රියේ

ලිවිය හැකිය මට ...

එනම්

මා ඇයට

දිවි හිමියෙන්

පෙම් කළ වග හා

බාගෙ වෙලාවට

ඇයද මට

පෙම් කරන්නට

ඇත කියාය...