ජූලියා අල්වාරෙස් (Julia Alrarez)  නම් ස්පාක්‍ද්ක්‍ද ජාතික ලේඛිකාව විසින් රචනා කරන ලද In the time of butterfiesකෘතියේ අනුවාදයකි. 1930 සිට පුරා වසර තිහක් ඩොමිනිකානු ජනරජය පාලනය කරන ලද රෆායෙල් ටෘජිලෝ නම් ඒකාධිපති හමුදා පාලකයාගේ කාලය පසුබිම් කොට මෙම කෘතිය ලියැවී තිබේ.

මෙම කෲර පාලකයාගේ සමයේ එරට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බිංදුවටම ඇද වැටී තිබූ අතර එවකට එහි සිදුවූ මරණ රාශියකටම ඔහු වගකිව යුතු බව කියැවේ. එකම ස්ථානයේ සිදුවූ දස දහසක (10,000) ජන සංහාරයක්ද මෙයට අයත්ය. එරටින් පලාගොස් දිවි ගලවාගත් මිරැබල් සොයුරියන් ඇසුරින් In time of Butterfies කතාව දිගහැරේ. ඬේඬේ, මිනර්වා හා පැටි්‍රයා යනු මෙම තෙසොහොයුරියෝය. මොවුන් ළමා වියේ පටන් ටෘජිලෝ පිළිබඳව ඇසූ දුටු කතා ඇසුරින් මෙම කෘතිය ඇරඹේ. 

තිස් තුන්වැනි කොටස

ප්‍රශ්න කරන නියායෙන් පොලිස් මූලස්ථානයට ගෙන්වූ මගෙන් වර්ජිලියෝ මොරාලෙස් හෙවත් ලියෝ ගැන විමසනු ලැබිණ. මැජික් ඇස නමින් හැඳින්වූ රහස් ඔත්තු නිලධාරියා නික්ම ගිය පසුව එහි පැමිණියේ නායකයාගේ පුද්ගලික සහායකයෙකු ලෙසින් ක්‍රියා කළ ද ඩොන් මැනුවෙල්ය.

“මම හිතන්නෙ ඩොන් ඇන්ටෝනියෝ දැනටම ඔබට කතා කර තියෙනවා?”

‘ඔව්’, මම කීවෙමි

මා හිතන්නෙ ඔහු ඉදිරිපත් කළ අදහස ගැන ඔබ නැවත හිතා බලන්නට ඇති. මට විශ්වාසයි ජෙනරාල් ෆියලෝ එකඟ ඇති.

ප්‍රකාශ වූ කාරණය කුමක්දැයි සඳහන් කිරීමටත් පෙර ජෙනරාල් ෆියලෝ හිස සැලුවේය.

නායකයා සමග පුද්ගලික හමුවක් ඉක්මනින් කිරීම ශුභදායකයි. මේ විකාර හැම දෙයක්ම එතැනින් අවසන් වෙයි.

සි, සි, සි ඔව් ජෙනරාල් ෆියලෝ එකඟ විය.

ඩොන් මැනුවල් යළිත් කියන්නට විය. “මට අද රෑම ඔහු ඔබට මුණ ගැස්සවීමට හැකියි. අල් ජරගුවා හෝටලයෙදී මේ රතු ටේප් සේරම පහු කරලා” යි අභිනයෙන් දැක්වූයේ ජෙනරාල් වරයායි. ඔහු තම හෙළා දැකීම සිනාමුවින් බලා සිටියේය.

“මා මැනුවල් ඩී මෝයා වෙත නෙත් හයා බලා සිටියේ ඔහු බිත්තියේ තබා ඇණ ගසන්නට සිතක් පහළ වූ අයුරිනි. මගෙ ගෞරවයට හානි වෙන යමක් වුණොත් මම ජනේලෙන් පැනලා මැරෙනවා.” යි මම කීවෙමි.
තම කලිසම් සාක්කුවේ දෑත රඳවාගත් මැනුවල් ඩි මෝයා කාමරයේ එහා මෙහා සක්මන් කළේය. මම මගෙ උපරිමයෙන් උත්සාහ කළා සිංඤාරිතා. ඔබ සහයෝගය දක්වන්න හුඟාක් අඩුවෙන්. මෙහෙම ගියොත් මට කිසිම උදවුවක් කරන්න බැරිවෙයි.

මා වැරදි යමක් කළා නම් මා ඒ බව පුද්ගලිකව නායකයාට තහවුරු කරන්න කැමතියි. මා හිස සැලුවේ විමතියට පත්ව සිටි පුද්ගලික සහායක ලේකම්වරයාටය. නමුත් මගේ වරද නිසා මගේ පියා හෝ මව දඬුවම් ලැබිය යුතු නැහැ.

මැනුවල් ඩි මෝයා හිස සැලුවේය. මිනර්වා මරුබලා ඔබ සංකීර්ණ ගැහැනියක්. හරියටම අර අර ඔහු ගොත ගැසුවේ සමකිරීමට කෙනෙකු මතකයට නංවා ගැනීම අසීරු වූ බැවිනි.

නමුත් ජෙනරාල්වරයා මෙසේ ඌන පූර්ණය කළේය. එල් ජෙෆ් පිරිමියෙක්.

පිරිමින් දෙදෙනා එකිනෙකා දෙස බැලුවේ හිස මත බරක් රඳවා ගනිමිනි.

මා ඔහු හා ඇඳට යාමට එකඟ නොවූ බැවින් එල් ජෙෆ් (නායකයා) අප හමුවීමට ලබා දුන්නේ සති තුනකට පසුව දිනයකි. අම්මාටත් මටත් පිටව යාමට අවසරයක් නොලැබ හෝටලයට වී කල් ගත කිරීමට සිදුවුණි. 
අම්මාගේ බෑනාවරුන් වූ පෙඩි්‍රටෝ හා ජැමිටෝ දෙදෙනා නොයෙක්වර අප බැලීමට පැමිණ අතනට මෙතැනට පෙත්සම් භාර දෙමින් දන්නා හඳුනන උදවිය මගින් බලපෑම් කිරීමට වෑයම් කළහ. ඬේ ඬේ හා පැටි්‍රයා මාරුවෙන් මාරුවට විත් අපගේ කෑම බීම සූදානම් කළහ.

අවසානයේ නියමිත දිනය උදාවූයෙන් අපි වේලාසනින්ම මාලිගයට ගියේ පියා දැක ගැනීමේ නොඉවසිල්ලෙනි. අප නොඉවසිල්ලෙන් සිටියේ එදින නිදහස් කර සිටි තාත්තා දැක ගැනීමටය. කෙසේ වෙතත් ඔහු දුක්ඛිත දසුනක් විය. ඔහුගේ මුහුණ වැහැරී, කටහඬ වෙව්ලන සුලුවී වරෙක ඔහුට කඩවසම් පෙනුමක් ගෙන දුන් ගුරයිබරා ඇඳුම කිළිටි වී ඔහුගේ සිරුරට වඩා විශාලවී අවලස්සනට එල්ලෙමින් තිබුණි. ඔහුත් මාත් අම්මාත් එකිනෙකා වැලඳ ගතිමු. මට ඔහුගේ උරහිස් අස්ථිවල ස්පර්ශය දැනුණි.

‘ඔවුන් ඔබට සැලකුවෙ කොහොමද?’ අපි ඇසුවෙමු. ඔහුගේ ඇස්වල හිස් බවක් රැඳුණි.

බලාපොරොත්තු වුණු හැටියටම තමයි ඔහු කීය. පිළිතුරු දෙන විට ඔහු එක එල්ලේ අප දෙස නොබැලුවේය.

ඬේ ඬේ හා පැටි්‍රයා කළ සෙවීම් බැලීම් නිසා ඔහු බන්ධනාගාර රෝහලේ සිටි බව අපි මේ වන විට දැන සිටියෙමු. රෝග විනිශ්චය අතිශය රහසිගත වූ නමුත් ඔහුගේ උදරයේ තුවාල වැඩිවී ඇතැයි අපට අවබෝධ විය. ඔහු අත්අඩංගුවට පත්වූ බදාදා දිනයේ සිරකුටිය තුළදී ඔහුට හෘදයාබාධයක් වැලඳී ඇතැයිද ඊළඟ සඳුදා වනතුරුම ඔහුට වෛද්‍යවරයකු හමුවීමට අවසර ලැබී ඇතැයිද අපට පසුව දැන ගැනීමට ලැබිණ.

‘මට දැන් හොඳයි’ තාත්තා පැවසුවේ ඔහුගේ සිහින් අත්වලින් කලිසමේ රැලි සකසමිනි. 

‘මට දැන් හොඳයි’ මං නැති අතරෙදි සංගීතය නිසා යුක්කා වගාව ඉවර වෙයි කියලා මං හිතුවෙ.

 අම්මාත් මාත් එකිනෙකාගේ මුහුණු බලා අනතුරුව තාත්තා දෙස බැලුවෙමු. “ඒක මොන වගේ ද? එන්රිකේ” අම්මා මෘදු ලෙස විමසුවාය.

“හැමවෙලාවෙම සාදයක් තිබුණා. බිම තියෙන ඒවායින් භාගයක්ම ඉවරයි. අපට ඉත්තෑවන්ට කන්න දෙන එක නවත්වන්න වුණා. ඒ කොහොම වෙතත් සේරම දේවල් මනුස්ස දත් විතරයි.” ඔහු පැවසුවේ අසිහියෙන් මෙනි.
තාත්තාගේ මතකය නිවැරදි කිරීම සඳහා මවාපෑම් කිරීමට උවමනා නොවීය. නමුත් අම්මාගේ දයාබර බව ඔහුට යළි මතකය රැගෙන ඒමට සමත් වූ බව කිව හැක. ඉත්තෑවෝ පාම් හෙඞ්වලට කැමතියි. මේ දරුවා පුංචි කාලෙන් පස්සෙ අපි යුක්ත වගා කෙරුවෙ නැහැ. ඔයාට මතක නැද්ද එන්රිකේ? අස්වැන්න නෙළන කාලෙදි අපි රෑ නිදිවැරුවා.

තාත්තාගේ දෑස් මතකයෙන් එළිය වුණි. මුල් කාලෙදී ඔයාට මං ඉදිරියට ලස්සනට ඉන්න ඕනෑ වුණා. ඔයා කුඹුරට ඇන්දෙත් ලස්සන ගවුමක්. අපි අස්වැන්න නෙළලා ඉවර වෙද්දි ඒක යුක්කා ඇමිනුණ ගෝනි මල්ලක් වගේ පෙනුණා. ඔහු එක එල්ලේම ඈ දෙස බලා සිනාසෙමින් කීය. ඇයද පෙරළා සිනාසුණාය. ඇගේ ඇස් දිළිසුණේ කඳුළු හේතුවෙනි. ඈ ඔහුගේ අත අල්ලා තදකර ගත්තේ වසර ගණනාවක් පුරා ඇයට ඔහු අහිමිව ගිය කෙළවරකින් ආපසු ඇද ගන්නා අයුරිනි.

අප ඇතුළට යන විට එල් ජෙෆේ එනම් නායකයා හිස ඔසවා අප දෙස බැලීමට කරදර නොවීය. ඔහු නොසන්සුන් සහායකයන් පිරිසක් හා කඩදාසි මිටියක් පෙරළමින් සිටියේය. ඔහුගේ පිළිවෙළට කපා සාත්තු කළ නිය සහිත ඇඟිලි තුඩු ඔවුන් උස් හඬින් කියවන අකුරු අනුව ගමන් කළේය. ඔහු ලියුම් කියවීමට කල් ගත කළේය. එවිට කතාන්දරය නිමාවී තිබේ. ඔහු දිගින් දිගට කියවා බැලීම ද ප්‍රතික්ෂේප කරන්නෙකි. ඔහු වටා සිටි නිලධාරීන් අතරින් ලිපි කියවීමට සිටිය අය සංකීර්ණ තොරතුරු පරීක්ෂාවට ලක්කර ඒවා කෙටියෙන් ලියා තැබීම කළහ.

ඔහු පිටුපසින් ප්‍රකට කියමනක් සහිත පුවරුවක් එල්ලා තිබුණි. මගේ හොඳම මිතුරන් වන්නේ වැඩ කරන මිනිසුන්ය. යනුවෙන් එහි ලියා තිබුණි.

එසේ නම් ඔබ හා නිදා ගන්නා ගැහැනුන් කවුරුද මම මගෙන් විමසා බැලුවෙමි.

මැනුවල් ඩි මෙරයා නායකයා ගේ සුවිසල් මැහෝගනී මේසය ඉදිරිපසින් අසුන් ගන්නා මෙන් අපට අභිනය කළේය. එය විනය පිළිබඳ දැඩි මතධාරී මිනිසෙකුගේ මේසයක් බව බැලූ බැල්මට පෙනිණ. එහි හැම දෙයක්ම පුදුමාකාර පිළිවෙළකට දිස්වුණි. එහි එක පැත්තක දුරකථන පේළියක් වූ අතර ටිකි ටිකි හඬ නංවන ඔරලෝසු පෙළක්ද එක් පසෙක තිබිණ. ඔහු රටවල් කිහිපයක වෙලාව එකවර කියවා ගන්නට ඇත. මා ඉදිරියේ නීතියේ දෙවඟන අත තබාගෙන සිටි වර්ගයේ කුඩා තරාදියක් දක්නට ලැබුණි. එම කුඩා තැටිවල දාදු කැට තිබිණ.

ටෘජිලෝ අන්තිම ලිපියටත් අත්සන තබා සහායකයන්ට ඉවත්වන ලෙසට අතින් සන් කළේය. අනතුරුව ඔහු අප දෙස නොබලාම තම පුද්ගලික සහායකවරයා වෙතට හැරුණු. විටෙක රාජ්‍ය ලේකම්වරයා ලෙසින්ද නිවේදන නිකුත් කළ නායකයාට ගැහැනුන් සැපයීම ගැන ද ප්‍රසිද්ධව සිටි ඔහු මැනුවල් ඩිමෝයාය.

පරිවර්තනය : මානෙල් ජයන්ති ගුණසේකර