ධාතුන් වහන්සේලා රැකගැනීමට ශ්‍රී ලාංකීය බෞද්ධයන්ගේ අවධානය මදි

පසුගිය මැයි 7 දින පස්වරුවේ බ්‍රිතාන්‍යයේ සුප්‍රසිද්ධ පෞරාණික භාණ්ඩ, ස්වර්ණාභරණ හා ලලිත කලා තැරැව්කරුවන් වන Sotheby’s විසින් බ්‍රිතාන්‍යයේ හා වෙනත් විවිධ ස්ථානවල වෙසෙන බෞද්ධ කණ්ඩායම්වල විරෝධය මධ්‍යයේ වර්තමාන ඉන්දියාවේ උත්තර් ප්‍රදේශ් හි පිප්‍රවා ස්තූපයෙන් වර්ෂ 1898 දී සොයා ගන්නා ලද පූජනීය ධාතූන් වහන්සේලා 300කට වැඩි ප්‍රමාණයක් වෙන්දේසි කිරීමේ සූදානමක් පැවතිණි. 

හොංකොං ඩොලර් මිලියන 100 (පවුම් මිලියන 9.7) පමණ මිලකට අලෙවි වීමට නියමිත මෙම මැණික් - 1898 දී උතුරු ඉන්දියාවේ සිය වතුයායේ කැණීම් කළ බ්‍රිතාන්‍ය ඉංජිනේරු විලියම් ක්ලැක්ස්ටන් පෙපේ ගෙන් පැවත එන්නන් තිදෙනෙකු විසින් විකුණනු ලැබේ. ඒවාට ඇමතීස්ට්, කොරල්, ගාර්නට්, මුතු, පාෂාණ ස්ඵටික, ෂෙල් වෙඩි සහ රත්තරන් ඇතුළත්  වන අතර – පෙන්ඩන්ට්, පබළු සහ වෙනත් ආභරණ සඳහා හෝ ඒවායේ ස්වාභාවික ස්වරූපයෙන් සකස් කර ඇත. 

ක්‍රි.පූ. 240-200 පමණ කාලය තුළ ඉන්දියාවේ උත්තර් ප්‍රදේශ් හි පිප්‍රාහ්වා හි ස්තූපයක් ලෙස හැඳින්වෙන ගෝලාකාර හැඩැති අවමංගල්‍ය ස්මාරකයක මැණික් තැන්පත් කරන ලද අතර, ඒවා ක්‍රි.පූ. 480 දී පමණ පිරිනිවන් පෑ බුදුන් වහන්සේ ගේ ආදාහනය කරන ලද දේහය සමග තැන්පත් කර ඇත.

1898 ඉන්දියානු නිධන් හෑරීමේ පනත යටතේ පෙප්පේ ගේ සොයාගැනීම බ්‍රිතාන්‍ය කිරීටය විසින් හිමිකර ගන්නා ලද අතර, ඇටකටු සහ අළු සියම් හි බෞද්ධ රජෙකු වූ චූලාලොන්කෝන් රජුට පරිත්‍යාග කරන ලදී. මැණික් 1,800 න් වැඩි ප්‍රමාණයක් කල්කටාවේ යටත් විජිත කෞතුකාගාරයට ගිය අතර, පෙප්පේ ට ඒවායින් පහෙන් එකක් පමණ තබා ගැනීමට අවසර දෙන ලදී.

මේ සම්බන්ධයෙන් Sotheby’s වෙන්දේසිකරුවන් ගේ හොංකොං කාර්යාලය මගින් සඳහන් කරනුයේ - වෙන්දේසියට එක් කරන ධාතූන්, ධාතු කරඬුවෙහි තිබූ මැණික් හා ස්වර්ණාභරණ සඳහා පමණක් සීමා වී ඇති බවත්, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාරීරික ධාතූන් හෝ භෂ්මාවශේෂ ඇතුළත් නොවන බවත් ය. පිප්‍රවා සොයාගැනීම බෞද්ධ පුරාවිද්‍යාවට අතිශය වැදගත් වන අතර, පාලි ත්‍රිපිටකය සඳහන් කරනුයේ - බුදුන් වහන්සේ ආදාහනය කළ පසු ධාතූන් වහන්සේලා ඉන්දියාවේ මධ්‍යස්ථාන 10ක් තුළ බෙදා හරින ලද බවයි. මෙම සොයාගැනීම තවදුරටත් වැදගත් වන්නේ ධාතූන් වහන්සේලා බුදුන්ගේ වංශය වන ශාක්‍ය වංශය විසින් ම තැන්පත් කරන ලද බවට සෙල්ලිපි මගින් ද සනාථ වී තිබීම හේතුවෙනි. 

ධාතු කරඬුවෙහි ඇති එම මැණික් මගින් බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වය ලැබීම උදෙසා හැර ගිය සිය වංශයේ ම ඥාතීන් බුද්ධත්වය ලැබීමෙන් පසු බුදුන් වහන්සේට කරන ලද ගෞරවය පිළිබිඹු කරයි. 

ශාක්‍යයන්ගේ මුල් අභිප්‍රාය වූයේ එම මැණික්, ශාරීරික ධාතු සමග පූජාවක් ලෙස සදාකාලිකව පැවතීමයි. ඒ අනුව සලකා බලන විට ඒවා බුදුන් වහන්සේ ගේම දේපළ ලෙස සැලකීමට පෙලඹී ඇත. කැණීම් කරන විට ඒවා එක් අතකින් මිනිස් අවශේෂ සහ අනෙක් පැත්තෙන් මැණික් ලෙස වර්ගීකරණය කරන ලදී. මෙම විකිණීම එම වෙන්වීමේ යටත් විජිත ප්‍රචණ්ඩත්වය විදහා දක්වයි.

කෙසේ වෙතත් පැහැදිලිව ම, ඉදිරියේ දී සිදුවීමට නියමිත වෙන්දේසිය බොහෝ ගැටලු‍ මතු කරනු ඇත. බුදුන් වහන්සේට පූජාවක් ලෙස කරන ලද මැණික් පූජාව හුදෙක් ආකර්ෂණීය වස්තූන් ලෙස පමණක් සැලකිය නොහැකි අතර - බෞද්ධ අර්ථයෙන් ගත් කළ , ආධ්‍යාත්මික භක්තිය හේතු කොට ගෙන සිදු වූ මෙම පූජාවන් බුදුන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණ දේහයට සමීප වීමෙන් විශුද්ධත්වයට පත් වේ.

විවිධ බෞද්ධ පිරිස් මෙම වෙන්දේසිය හෙළා දකින අතර - “ඉන්දියානු ඉතිහාසයේ සිදු වූ විපර්යාසයන් නොවන්නට මෙම වටිනා වස්තූන් මෙසේ විකිණීමට ඉදිරිපත් නොකරනු ඇත. ඒ වෙනුවට ඒවා තවමත් බුදුන් වහන්සේගේ ශාරීරික ධාතු සමග සංරක්ෂණය කර තබනු ඇත. උන්වහන්සේගේ අනුගාමිකයින් සඳහා භක්තිය උපදවාගෙන වන්දනා කිරීමේ වස්තූන් ලෙස ඒවා පවතිනු ඇත. ධර්මය අපට උගන්වන්නේ අන් සතු දේ නොගන්නා ලෙසයි. මෙම වස්තූන් ඉහළ ම ලංසුකරුට වෙන්දේසි කිරීම ඒවායේ ආධ්‍යාත්මික වටිනාකමට ඉතා හානිකර ය.”‍ ආදී වශයෙන් අදහස් පළ වී ඇත.

මහාචාර්ය ඈෂ්ලි තොම්සන්, ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයේ ආසියානු අධ්‍යයන පාසලේ (SOAS) කොනන් චියොන්ග් සමග එක් ව, මෙම සිද්ධියෙහි වැදගත්කම විස්තරාත්මක ව විමර්ශනය කරමින් සිටින අතර - “මෙම මැණික් ධාතු කෙතරම් අර්ථාන්විත ද, වටිනවා ද යන්න අපට අවබෝධ වී තිබේ. බෞද්ධ දෘෂ්ටිකෝණයන් සහ වඩාත් සදාචාරාත්මක කලා කෘති වෙෙළඳාම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරනවා නම්, කෙතරම් හොඳ ලෝකයක් අපට උදා කර ගත හැකිද”‍ යනුවෙන් මහාචාර්ය තොම්සන් අවධාරණය කරයි.

එම මතයට අනුව - “බැතිමතුන් සඳහා මෙම මැණික් ධාතු අජීවී වස්තූන් නොවේ. ඒවා බුදුන් වහන්සේගේ ස්පර්ශයෙන් පිරී ඇත. පිප්‍රවා මැණික් අයත් වන බුදුන්ගේ දේහයේ ධාතු සමග ඒවා නැවත එක් කිරීමෙන් යටත් විජිතකරණයේ ශේෂයන් බිඳ හෙළීමට ද අවස්ථාවක් උදා වේ.”‍

කාම්බෝජයේ මහානිකාය බෞද්ධ ශාසනයේ මූලස්ථානය වන වට් උන්නලොම්හි ආරාමාධිපති පූජ්‍ය ආචාර්ය යොන් සෙන්ග් යේත් හිමි පවසනුයේ: “වෙන්දේසිය ගෝලීය ආධ්‍යාත්මික සම්ප්‍රදායකට අගෞරව කරන අතර පූජනීය උරුමය එය වඩාත්ම අගය කරන ප්‍රජාවන්ට අයත් විය යුතු බවට වන එකඟතාව නොසලකා හරින”‍ බවයි.
බෞද්ධ ආරාම නායකයෙකු සහ බාත් ස්පා විශ්වවිද්‍යාලයේ සම්මානිත මහාචාර්ය මහින්ද දීගල්ල පැවසුවේ: “මෙම වෙන්දේසිය භයානක සංසිද්ධියක් මෙන් ම ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම චින්තකයෙකු අවමානයට ලක් කිරීමක්”‍ වන බවයි.

කෙසේ වෙතත් නැගී එන බෞද්ධ මතවාදයන්ට එරෙහි ව යමින් ලොස් ඇන්ජලීස් හි වෙසෙන චිත්‍රපට සංස්කාරක සහ අධ්‍යක්ෂ පෙපේ පවසනුයේ -  “මැණික් බෞද්ධයන්ගේ අතට ගැනීමට මාර්ගයක් සොයාගැනීමට උපකාර නොකරමු. පිප්‍රහ්වා මැණික් යනු බුදුන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණයෙන් වසර 200 කට වැඩි කාලයකින් පසු උන්වහන්සේගේ භෂ්මාවශේෂ නැවත තැන්පත් කරන අවස්ථාවේ දී කරන ලද ධාතු පූජාවන් ය.”‍ යනුවෙනි.

Sotheby’s සඳහා තම පවුලේ මැණික්වල භාරකාරත්වය පිළිබඳව ලිපියක් ලියූ ක්‍රිස් පෙප්පේ පැවසුවේ ඒවා පන්සල් සහ කෞතුකාගාරවලට පරිත්‍යාග කිරීම ගැන සලකා බැලූ නමුත් මෙය ගැටලුසහගත බව ඔප්පු වූ බවයි. මෙම වෙන්දේසිය, මෙම ධාතූන් වහන්සේලා බෞද්ධයන් වෙත හුවමාරු කිරීම සඳහා සාධාරණ ම සහ විනිවිද පෙනෙන ක්‍රමයක් ලෙස පෙනෙන අතර Sotheby’s එය සිදු කරනු ඇතැයි අපට විශ්වාසයි,” යනුවෙන් ඔහු තවදුරටත් පැවසී ය.

ක්‍රිස් පෙප්පේ උපදෙස් ලබා ගත් විශේෂඥයින් ගෙන් එක් අයෙකු වන මේන් හි බේට්ස් විද්‍යාලයේ ආගමික අධ්‍යයනය පිළිබඳ මහාචාර්ය ජෝන් ස්ට්‍රෝං පැවසුවේ - මැණික් විවිධ ආකාර වලින් සැලකිය හැකි බවයි. සමහර විශේෂඥයින් සහ බැතිමතුන් ඒවා බුදුන්ගේ ශාරීරික දේහයට ගෞරව කිරීම සඳහා අදහස් කරන විශේෂ පූජා ලෙස දුටු බවත්, තවත් සමහරු ඒවා “බුද්ධත්වයේ ගුණාත්මක භාවයේ අඛණ්ඩ බව” සංකේතවත් කරන විශේෂ ආකාරයේ ධාතූන් ලෙස සැලකූ බවත් ඔහු පැවසීය.

තවදුරටත් Sotheby’s ප්‍රකාශකයෙක් පැවසුවේ - “අපි අවශ්‍ය නිසි පියවරයන්ට අනුව කලා කෘති සහ නිධන් සඳහා අපගේ ප්‍රතිපත්ති සහ කර්මාන්ත ප්‍රමිතීන්ට අනුකූලව සත්‍යතාව, නිරවද්‍යතාව, නීත්‍යනුකූලභාවය සහ අනෙකුත් සලකා බැලීම් සිදු කර අවශ්‍ය නිසි ක්‍රියාකාරකම් සිදු කළෙමු.” යනුවෙනි. කෙසේ වුව ද ඉදිරි දිනවල දී කුමක් සිදුවේ දැයි බොහෝ බෞද්ධයන් බලා සිටිනුයේ යහපත් ප්‍රතිඵලයක් උදා වේ ය යන විශ්වාසය ද සමගිනි. කෙසේ වෙතත්, කුමන ප්‍රජාවකට හෝ අයත් දේහයන්හි ශේෂ භාණ්ඩ විකිණීම හා වෙන්දේසියේ පවතින ආචාරධාර්මිකභාවය පිළිබඳ ඇත්තේ දරුණු ප්‍රශ්නාර්ථයකි.

ලොව ප්‍රධානතම බෞද්ධ රටක් වශයෙන් මේ පිළිබඳ ශ්‍රී ලංකාව ගෙන ඇති ක්‍රියාමාර්ග පිළිබඳ “ඉරිදා ලංකාදීපය” ට කරුණු දක්වමින් පූජ්‍ය වස්කඩුවේ මහින්දවංශ හිමි ප්‍රකාශ කළේ - අදාළ සිදුවීම දැනගත් පසු තමන් වහන්සේ අදාළ පාර්ශ්වයන්ට විරෝධය දක්වමින් ලිපි යොමු කරන ලද බවයි.

උන්වහන්සේ පවසන පරිදි ඉන්දියාවේ කපිලවස්තු හි මෙම කැණීම් සිදු කළ අවස්ථාවේ හමු වූ ධාතූන් වහන්සේලාගෙන් කොටසක් වස්කඩුවේ ශ්‍රී සුභූති හිමිට ද ප්‍රදානය කර ඇත. ඒ සමග තවත් රත්‍රං මල් 3ක් ද, මැණික් ද ලැබී ඇත. එසේ ම කැණීම්වල දී විශාල ගල් පෙට්ටියක්, ධාතූන් වහන්සේලා ඇතුළු කරඬු, රන්, රිදී, මුතු, මැණික් ආදිය ද හමු වී ඇත. ඉන්දියාවෙන් මෙම වස්තූන් රැගෙන ගිය පෙප්පේ නමැත්තා මේවා ළඟ තබා ගෙන පසු පරම්පරාවන්ට භාර දී ඇති අතර, වර්තමානයේ ඒවා ඇත්තේ ඔහුගේ මුනුපුරන් සන්තකයේ ය. එසේ ම මෙම කැණීම් කරන අවස්ථාවේ හමු වූ  බ්‍රාහ්මීය ලිපි කියවා ඇත්තේ ද වස්කඩුවේ ශ්‍රී සුභූති නාහිමි විසිනි. 

වස්කඩුවේ මහින්දවංශ හිමි අදාළ වෙන්දේසිය පිළිබඳ අදහස් දක්වන්නේ මෙසේ ය.

“‘මෙම වෙන්දේසිය ඉතා සංවේගදායක පුවතක්. මේවා වෙන්දේසි භාණ්ඩ නොවෙයි. පූජනීය වස්තු. එම වස්තු මිලට මුදලට විකිණීම ඉතා බරපතළ කාරණයක්. මෙයට විරුද්ධව මා ලිපි යොමු කළා. අදාළ ආයතනයට, ඉන්දීය අගමැතිට මෙන් ම ඉන්දියානු පුරාවිද්‍යා අධිකාරියටත් ජාත්‍යන්තර බෞද්ධ සම්මේලනයටත්, ඒ සම්බන්ධ රටවල් 43කටත් දැනුම් දුන්නා. වෙන්දේසිය අද පෙරවරුවේ පැවැත්වීමට නියමිත ව තිබුණා. ඒ අනුව විවිධ පාර්ශ්වයන්හි විරෝධය හමුවේ වෙන්දේසිය කල් දමා ඇති බව ආරංචි වුණා.”

ශ්‍රී ලාංකික බෞද්ධයන් ලෙස මෙසේ අදාළ වෙන්දේසිය කල් තැබීමට හැකිවීම ද විශාල ජයග්‍රහණයකි. කෙසේ නමුත් මේ පිළිබඳ මෙරට වෙනත් පාර්ශ්වයන් හි අවධානය ප්‍රමාණවත් පරිදි යොමු නොවූ බව ද කිව යුතුම ය. එසේ බෞද්ධ පුරාවස්තු වෙන්දේසියක් සිදු වුවහොත් එය සමස්ත බෞද්ධ ඉතිහාසයට මෙන් ම බෞද්ධ ජනතාවට ද එල්ල වන ප්‍රබල ප්‍රහාරයකි. මන්දයත් පුරාවස්‍තු යනු කිසිසේත්ම වෙළඳ භාණ්ඩ නොවන බැවිනි. එබැවින් මෙම වෙන්දේසිය සම්පූර්ණයෙන් නතර කරනතුරු ශ්‍රී ලාංකික බෞද්ධ ප්‍රජාව ද ක්‍රියාකාරී ලෙස බලපෑම් සිදු කළ යුතුම ය.

ලවංගා මාධවී දෑරංගල