ලොව පුරා වෙසෙන ජනතාව හා ස්ථාන එකිනෙක යා කිරීමේ දී ප්‍රවාහනය මගින් ඉටු වනුයේ තීරණාත්මක කාර්යභාරයකි. මාර්ග ප්‍රවාහනය වඩාත් බහුලව භාවිත වන ක්‍රමය වුව ද, ප්‍රවාහනය සඳහා ආරක්ෂිතම ක්‍රමවේදය වනුයේ ගුවන් ගමනාගමනයයි. කළමනාකරණ පද්ධති මගින් ගුවන් ගමනාගමනයෙහි ආරක්ෂාව සහ කාර්යක්ෂමතාව සහතික කර තිබීම ඊට හේතුවයි. එසේ ගුවන් ගමනාගමනයේ ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීම උදෙසා සකසා ඇති එක් ප්‍රධාන තාක්ෂණික ක්‍රමවේදයක් ලෙස ගුවන් ගැටීම් වැළැක්වීමේ පද්ධතිය හෙවත් TCAS පද්ධතිය හඳුන්වා දිය හැකිය.
ගුවන් ගමනාගමනය අද්‍යතනය දක්වාම ලොව ආරක්ෂිතම ප්‍රවාහන මාධ්‍ය ලෙස සැලකේ. කාර්යක්ෂමතාව, පිරිවැය, ඵලදායීතාව සහ ආරක්ෂාව හේතු කොට ගෙන ගුවන් ගමනාගමනය අනෙකුත් කිසිදු ප්‍රවාහන ක්‍රමයකට සම කළ නොහැකි මට්ටමක පවතින අතරම වේගයෙන් දියුණු වන තාක්ෂණයට සමගාමීව ගුවන් ගමන් දිනෙන් දින ජනප්‍රිය වෙමින් සහ ආරක්ෂිත වෙමින් පවතී. ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ඉහළ පුහුණුවක් හා ප්‍රවීණත්වයක් ලත් කාර්ය මණ්ඩලය, ගුවන් ගමනාගමනය ලොව ආරක්ෂිතම ප්‍රවාහන ක්‍රමවේදය බවට පත් කිරීම සඳහා සැලකිය යුතු දායකත්වයක් සපයයි.
ගුවන් ගමන් සඳහා ඇති ඉල්ලු‍ම ශීඝ්‍රයෙන් ඉහළ යාම හේතුවෙන්, පියාසැරිය සඳහා යොදාගන්නා ගුවන් යානා සංඛ්‍යාව ද අඛණ්ඩව ඉහළ යන අතර ගුවන් ගමන්වල කාර්යක්ෂමතාව සහ ආරක්ෂාව පවත්වා ගැනීම සඳහා, ගුවන් යානා නිෂ්පාදකයින් නවතම ගුවන් යානා සඳහා නව තාක්ෂණයන් හඳුන්වා දී ඇත. එවැනි එක් තාක්ෂණයක් ලෙස TCAS හෙවත් ගුවන් යානා ගැටීම් වැළැක්වීමේ පද්ධතිය හඳුන්වා දිය හැකි අතර එය සාගර, ගුවන් මාර්ග වැනි ATC නොවන රේඩාර් පද්ධති ආවරණ ප්‍රදේශවල ගුවන් යානා ගැටීම වැළැක්වීම සඳහා නිර්මාණය කර ඇති තාක්ෂණික අංගයකි.
මෙම TCAS පද්ධතිය පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීමේ දී සිහිපත් කළ යුතු අතිශය වැදගත් සිදුවීමක් වනුයේ එම පද්ධතිය භාවිතයෙන් පසුගිය වසරේ සිදුවීමට ගිය විශාල ගුවන් අනතුරක් වළක්වා ගත් අවස්ථාවයි. මෙහිදී 2024 මැයි 18 වන දින ඉන්දියන් සාගරයට ඉහළින්, මගීන් 300 කට අධික සංඛ්‍යාවක් රැගත් ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ එයාර් බස් A330 යානය පියාසර කරමින් තිබූ අතර එම අවස්ථාවේ, ප්‍රමුඛ විදේශීය ගුවන් සමාගමක ගුවන් යානා දෙකක් මැද පෙරදිග වෙත ඉන්දියන් සාගරයට ඉහළින් ගමන් කරමින් තිබුණි. විදේශීය ගුවන් යානාවලින් එකක්, මගීන් 400 කට අධික සංඛ්‍යාවක් රැගත් එයාර් බස් A380 යානයක් වූ අතර අනෙක මගීන් 300 කට අධික සංඛ්‍යාවක් රැගත් බෝයිං ඊ777 යානයක් විය. සමස්තයක් ලෙස, මිනිස් ජීවිත 1,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් අවදානමට ලක් වීමට ඉඩ වට පිටාව නිර්මාණය වී තිබුණි.
එහි දී ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ ගුවන් යානය මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 39,000 ක් උසින් ගමන් කරමින් තිබූ අතර එයාර් බස් A380 යානය අඩි 40,000 ක් උසකිනුත්, බෝයිං 777 යානය අඩි 38,000 ක් උසිනුත් ගමන් කරමින් තිබූ අතර විදේශීය ගුවන් යානා දෙක පිහිටියේ ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ ගුවන් යානයෙන් අඩි 1,000 ක දුරකිනි. මේ අතර, අඩි 40,000 ක් උසකින් තිබූ A380 යානය, උන්නතාංශය වේගයෙන් අඩු වීමට පටන් ගෙන, ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ ගුවන් යානය දෙසට බැසීමට පටන් ගත්තේ ය. TCAS පද්ධතිය වහාම ශ්‍රී ලංකන් කාර්ය මණ්ඩලයට අනතුරු ඇඟවීමක් නිකුත් කළ අතර, ගැටීම වළක්වා ගැනීම සඳහා ගුවන් යානය පහළින් පියාසර කිරීමට උපදෙස් දුන්නේය.
කෙසේ වෙතත්, අනතුර එතැනින් අවසන් නොවීය. ශ්‍රී ලංකන් කාර්ය මණ්ඩලය අඩි 39,000 ක් පහළින් ගමන් කරන විට, අඩි 38,000 ක් උසින් පියාසර කරමින් තිබූ ඊ777 යානයෙන් නැවතත් ආසන්න තර්ජනයක් ඇති විය හැකි බවට අනතුරු ඇඟවී ය. TCAS විසින් කාර්ය මණ්ඩලයට උපදෙස් දුන්නේ ගුවන් යානය අනෙක් ගුවන් යානයෙන් ඈත් කර තබා ගැනීම සඳහා යළි ඉහළ නැංවීමක් සිදු කරන ලෙසයි. ඒ අනුව TCAS පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වය හේතු කොටගෙන සිදුවීමට ගිය විශාල ජීවිත හා දේපළ හානිය නවත්වා ගැනීමට හැකියාව ලැබුණි.
TCAS පද්ධතිය ක්‍රියා කරන ආකාරය
1. අහස ස්කෑන් කිරීම
- TCAS පද්ධතිය නිරන්තරයෙන් වෙනත් ගුවන් යානා වලින් ලබා ගන්නා සංඥා භාවිත කරමින් ගුවන් යානා වටා ඇති ප්‍රදේශය නිරීක්ෂණය කරයි.
- ආසන්න ගුවන් යානා නිරීක්ෂණය කරන අතර ඒවා අනවශ්‍ය ලෙස සමීප වන්නේ දැයි බැලීමට ඒවායේ දුර, උන්නතාංශය සහ වේගය පරීක්ෂා කරයි.
2. නියමුවන් වෙත අනතුරු ඇඟවීම (රථවාහන උපදේශනය - TA)
- TCAS මගින් වෙනත් ගුවන් යානයක් ළඟා වන බව හඳුනා ගන්නේ නම්, අනතුරු ඇඟවීමක් ලබා දෙයි.
3. ගැටීමක් වළක්වා ගැනීම (වළක්වා ගැනීමේ උපදේශනය - RA)
- ගුවන් යානා දෙකක් ගැටිය හැකි බව TCAS පද්ධතිය වෙත නිරීක්ෂණය වුවහොත් ගැටුම් වළක්වා ගැනීමේ උපදේශන (RA) නිකුත් කරයි.
4. නියමුවා විසින් කඩිනම් පියවර ගැනීම.
- ගුවන් ගමනාගමන පාලනය (ATC) මඟින් උපදෙස් ලබා දුන්නද, නියමුවා TCAS පද්ධතිය ක්‍රියා කරවීම සඳහා ක්ෂණික පියවර ගත යුතුය.
- අනතුර පහව ගිය පසු, නියමුවා සාමාන්‍ය පියාසැරියට නැවත පැමිණATC වෙත දැනුම් දෙයි.
කෙසේ වෙතත් මෙහිදී TCAS පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් පමණක්ම අනතුර වළක්වා ගැනීමට නොහැකි අතර ඒ සඳහා නිසි පුහුණුව ලත් දක්ෂ ගුවන් නියමුවන්ගේ දායකත්වය ද කිසිසේත්ම සුළුකොට තැකිය නොහැක.
ඉහළ උන්නතාංශවල දී TCAS උපමාරුවක් සිදු කිරීමෙන් ගුවන් යානයේ ව්‍යුහයට දීර්ඝ කාලීන හානි සිදුවිය හැකි අතර එමගින් මගීන්ගේ ආරක්ෂාව අඩාළ විය හැකිය. මෙම අවදානම අවම කිරීම සඳහා, නව ගුවන් යානාවල ඇති පද්ධතිය ‘AP/FD TCAS’ ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. මෙම පද්ධතිය මගින් ගුවන් නියමුවාට TCAS උපමාරු වඩාත් කාර්යක්ෂමව සහ ආරක්ෂිතව සිදු කිරීමට හැකියාව ලැබේ. කෙසේ වෙතත්, එය නිර්මාණය කර ඇත්තේ නියමුවන්ව ඔවුන්ගේ වගකීම් වලින් නිදහස් කිරීමට නොව, ඔවුන්ගේ කාර්ය ප්‍රමාණය අඩු කිරීමෙන් සහ උපමාරුව මිනිසෙකුට කළ හැකි ප්‍රමාණයට වඩා සියුම් ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් ගුවන් නියමුවන්ට සහාය වීම සඳහා ය.
TCAS උපමාරුවක් නිවැරදිව හා ආරක්ෂිතව සිදු කිරීම සඳහා, නියමුවන් සෑම මාස හයකට වරක් නියමුවන් සිමියුලේටර් පුහුණුවකට භාජනය විය යුතු අතර, එම කාලය තුළ ඔවුන්ට හදිසි අවස්ථා හැසිරවීමට පුහුණුව ලබා දෙයි. එවන් හදිසි අවස්ථාවලට මුහුණ දීම සඳහා නියමුවන්ට හදිසි අනතුරු වලට ඉක්මනින් හා ඵලදායී ලෙස ප්‍රතිචාර දක්වමින් සන්සුන්ව සිටීම වැනි කුසලතා සමූහයක් තිබීම අවශ්‍ය වේ. මෙම හැකියාවන් වර්ධනය කර ගත් දක්ෂ හා ආරක්ෂිත නියමුවෙකු වීම සඳහා වසර ගණනාවක කැපවීම, දැඩි පුහුණුව සහ අත්දැකීම් අවශ්‍ය වේ.
ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයේ නියමුවන්ගේ සුවිශේෂී පුහුණුව සහ අත්දැකීම් හේතුවෙන් ඔවුන්ට TCAS උපදේශන දෙකම සියුම්ව හැසිරවීමට හැකි වූ අතර, ගුවන් යානා තුනේම ජීවිත 1,000 කට අධික සංඛ්‍යාවකගේ ආරක්ෂාව සහතික විය. A380 හි ඉහළ බැසීමේ අනුපාතය හේතුවෙන් ‘AP/FD TCAS’ පද්ධතියට ක්ෂණිකව ප්‍රතිචාර දැක්වීමට අපොහොසත් විය. Auto TCAS වැනි දියුණු තාක්ෂණිකාංග සහිත යුගයක පවා අවශ්‍ය විටෙක ස්වයංක්‍රීය නියමු පද්ධතිය අභිභවා, හදිසි අවස්ථාවලදී මිනිස් මැදිහත්වීමේ වැදගත්කම ඉස්මතු වනුයේ එවැනි අවස්ථාවලදීය.
TCAS, ගුවන් යානා සඳහා අභ්‍යන්තර ගැටුම් අනතුරු ඇඟවීමේ පද්ධතියක් ලෙස ක්‍රියා කරන අතර උද්ගත විය හැකි අනතුරු නිරන්තරයෙන් පූර්ව අධ්‍යයනය කරයි. සිදුවිය හැකි ගුවන් යානා අනතුරු පිළිබඳ පෙනී යන විට, නියමුවන්ට අනතුරු ඇඟවීම් සහ උපදෙස් ලබා දෙමින් අනතුර වළක්වා ගැනීම සඳහා ඉක්මන් පියවර ගැනීමට සලස්වයි. උද්ගත විය හැකි ගැටුමක දී, ගුවන් යානා ඉහළ නැංවීමට හෝ ගොඩබැසීමට පැහැදිලි උපදෙස් ලබා දෙන අතර, ගුවන් යානා දෙකම TCAS පද්ධතිය වෙත සම්බන්ධ කර ඇත්නම්, අනතුරු වළක්වා ගැනීම් කටයුතු සම්බන්ධීකරණය කිරීමේ සන්නිවේදන කටයුතු ද සිදු කළ හැක.
ද්විත්ව TCAS සිදුවීම් අතිශයින් දුර්ලභ වන අතර, නවීන ගුවන් ගමනාගමන පාලන පද්ධතිවල දියුණුව හේතුවෙන් ගෝලීය වශයෙන් ද එවැනි සිදුවීම් වාර්තා වී ඇත්තේ ඉතා ස්වල්ප වශයෙනි. කෙසේ වෙතත්, ඉහත සිදුවීම ස්වයංක්‍රීය නියමු තාක්ෂණය දියුණු වී තිබිය දී, නියමු කුටියේ ඉහළ පුහුණුව ලත් ගුවන් නියමුවන් සිටීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කරන අද්විතීය අවස්ථාවකි.
ආරම්භයේ, එනම් වර්ෂ 1978 සිට රජයට අයත් ආයතනයක් වන ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය, වසර ගණනාවක් පුරා මූල්‍යමය අභියෝග මධ්‍යයේ ක්‍රියාත්මක වුව ද, එහි ගුවන් නියමුවන්, ඉංජිනේරුවන්, කැබින් කාර්ය මණ්ඩලය සහ අනෙකුත් දෙපාර්තමේන්තු අඛණ්ඩව පැය විසිහතර පුරාම සේවය කර ඇත. ගුවන් නියමුවන් ඕනෑම ප්‍රධාන ගුවන් සේවයක කොඳු නාරටිය වන බව අවිවාදයෙන් පිළිගත යුතු අතර, ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය ද ඊට වෙනස් නොවේ. මෑත වසරවලදී, කලාපයේ බොහෝ ජාත්‍යන්තර ගුවන් සමාගම් විසින් ශ්‍රීලංකන් ගුවන් නියමුවන් ඔවුන්ගේ සුවිශේෂී හැකියා හේතු කොටගෙන බඳවා ගෙන ඇත. ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ නියමුවන් සඳහා ඉහළ ඉල්ලු‍මක් පවතිනවා පමණක් නොව, ඉංජිනේරුවන් සහ කැබින් කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයින්ට ද ලොව පුරා අනෙකුත් ගුවන් සමාගම්වල ඉහළ ඉල්ලු‍මක් පවතී.
අප මෙතෙක් කතා කළ සිදුවීමේ දී පළමුව මෙය ශ්‍රීලංකන් ගුවන් යානයේ වරදක් ලෙස ඉස්මතු කිරීමට ඇතැමුන් කටයුතු කළද වසරකට පසුව මෙය ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයේ දක්ෂතාවයක් ලෙස තහවුරු වී තිබේ. එය ගුවන් සේවයට මෙන්ම අදාල ගුවන් යානයේ කාර්යය මණ්ඩලයට ද ආඩම්බරයකි. ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයේ ගුවන් ගමන මෙහෙයවනු ලැබූ කපිතාන් චමත් ධර්මසිරි සහ අමින්ද සමරවික්‍රම යන දෙදෙනාම ගුවන් සේවයේ දශකයකට වැඩි පළපුරුද්දක් ඇති පළපුරුදු ගුවන් නියමුවන් වන අතර ඔවුන් දෙදෙනාම එක්සත් ජනපදයේ නියමු බලපත්‍ර ලබාගෙන ඇත. කීර්තිමත් විශ්ව විද්‍යාලවල උපාධිධාරීන් සහ කොළඹ රාජකීය විද්‍යාලයේ ආදි ශිෂ්‍යයන් වන ඔවුන් අමිල අත්දැකීම් සහ පුහුණුවක් ලබා ඇති අතර එමඟින් ඔවුන් ක්ෂේත්‍රයේ වඩාත්ම දක්ෂ ගුවන් නියමුවන් බවට පත්ව ඇත. ගුවන් ගමන අතරතුර සහය නියමුවෙකු ලෙස සේවය කළ කීර්තිමත් ගුවන් හමුදා යුද ප්‍රවීණයෙකු වන කපිතාන් බන්දු කුම්බල්තර ද එම ගුවන් ගමන සඳහා සහභාගී වී ඇත.
මෙම දුර්ලභ සිදුවීම දක්ෂ ගුවන් නියමුවන්ගේ, උසස් තාක්‍ෂණයේ සහ ඵලදායී ආරක්ෂක පද්ධතිවල වැදගත්කම ඉස්මතු කරයි. ආරක්ෂාව සහ වෘත්තීයභාවය සඳහා ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයේ නොසැලෙන කැපවීම මගීන්ට ඔවුන්ගේ ගමන් අවශ්‍යතා සඳහා ගුවන් සේවය විශ්වාස කළ හැකි බව සහතික කරයි. එහි පළපුරුදු කාර්ය මණ්ඩලය, අති නවීන ගුවන් යානා සහ නවීන ආරක්ෂක පද්ධතිවල සංකලනය හේතුවෙන්, ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය මගීන්ගේ ආරක්ෂාව හා යහපත උදෙසා නිරතුරුව කැප වන ආරක්ෂිත ගුවන් සේවයේ ප්‍රමුඛයෙකු ලෙස රැඳී සිටී.
ලවංගා මාධවී දෑරංගල
