පසුගිය දිනවල ශ‍්‍රී ලංකාවේ ප‍්‍රදේශ කීපයකට බලපෑ ගංවතුර හා නායයෑම් හේතුවෙන් සිදුවූ ජීවිත හා දේපොල හානි ද මෑතක ප‍්‍රදේශ කීපයකට බලපෑ දැඩි නියඟය ද නිවැරදි ආපදා කළමනාකරණය පිළිබඳ කතිකාවතකට යළි මඟ පාදා ඇත. අදාළ විවිධ පාර්ශ්වයන් තම ගැලවීම සඳහා වෙනත් පාර්ශ්වයන් වෙත ඇඟිල්ල දිගුකරමින් සිටිති. ආපදාව යනු කුමක්ද, එය කළමනාකරණ වගකීම කා සතුද යන්න නිවැරදිව තේරුම් ගන්නා තුරු මේ ප‍්‍රශ්නයට පිළිතුරු සොයාගැනීම අපහසු වෙනු ඇත.
රටක සංවර්ධනය පිළිබඳව කතාකිරීමේදී තිරසාර සංවර්ධනය අමතක කළ නොහැකිය. තිරසාර සංවර්ධනය යනු ඉදිරි පරම්පරාවලට අවදානමක් ඉතිරි නොවෙන ආකාරයෙන් මෙන්ම එම පරම්පරාවලට සාර්ථකව භුක්තිවිඳීමට හැකි වෙන අයුරින් අද රට සංවර්ධනය කිරීම ය. සැමටම හිසට සෙවනක් යටතේ අද ගස් ටික කපා නිවාස ව්‍යාපෘතියක් සාර්ථකව නිමා කළ හැකිය. එහෙත් ගස් ටික කපා දැමීමේ ආදීනව දැනෙන්නේ ඉදිරි පරම්පරාවට නම් එය සාර්ථක සංවර්ධනයක් ලෙස ගැනිය නොහැකිය. මෙලෙස සංවර්ධනයේ නාමයෙන් මෙතෙක් ශ‍්‍රී ලංකාවේ කෙරී ඇති අදූරදර්ශී ලෙස සැලසුම් කළ ව්‍යාපෘති ස්වභාවික ආපදා ප‍්‍රතිඵල ඛේදනීය කිරීමට සමත්වී ඇත.
ඉතාම සරලව නිර්වචනය කළහොත් ජීවිත හානි හා දේපොළ විනාශ කරනු ලබන ආපදා දෙවැදෑරුම් ය. ඒ මිනිසා මැදහත්වීමෙන් සිදුවෙන ආපදා හා මිනිසාට පාලනය කිරීමට නොහැකි ස්වභාව ධර්මය විසින් සිදුකරනු ලබන ආපදා ය. මිනිසා විසින් සංවර්ධනයේ හෝ වෙනත් නාමයකින් කැඳවාගනු ලබන ආපදා (විනාශයන්) නීති රීති පනවා මිනිසා මගින්ම පාලනය කරවාගත හැකි වුවද, ඇතැම් අවස්ථාවල ආපදා සිදුකරන ස්වභාව ධර්මය මිනිසාට පාලනය කළ නොහැකිය. මෙහිදී අපට කළ හැකි වෙන්නේ, ස්වභාවික ආපදාවලින් සිදුවෙන විනාශය අවම කරගත හැකි වෙන පරිදි සංවර්ධනය මෙන්ම ජන ජීවන රටාව ද එක්තරා පාලනයක් යටතට පත්කර ගැනීම ය.
සංවර්ධනය යනු ජනතාවට පහසුකම් සැලසීම වුවද, සංවර්ධනය තවත් ආකාරයකින් ජන ජීවිතයේ ආරක්ෂාවට තර්ජන නිර්මාණය කෙරේ නම් එය නිවැරදි සංවර්ධනය ලෙස තක්සේරු කළ නොහැකි ය. සංවර්ධනය මගින් ජනතාව පහසුකම් අපේක්ෂා කරන අතරම තම ආරක්ෂාව පිළිබඳ වගකීම ද අමතක නොකළ යුතුය.
දියුණු රටවල ආපදා කළමනාකරණයේ ලොකුම කොටස්කරුවා වෙන්නේ මහජනතාව ය. මෙම රටවල මෙම සංකල්පය මුලදී නීති රීති මගින් ඉදිරිපත් වුවද පසුව මේ සංකල්පය සම්ප‍්‍රදායක් බවට පත්වී ඇත. හදිසි ආපදා යනු ගංවතුර උවදුර හෝ භූමිකම්පා හෝ සුළි සුළං හෝ නියගය පමණක් නොවෙන බව දියුණු රටවලින් උගතමනා ය.
මහමග සිදුවෙන වාහන අණතුරක් වුවද හදිසි ආපදාවකි. පිටවීමේ දොරටු අවම අධිවේගී මාර්ගයක් අවහිර කරමින් සිදුවෙන රිය අනතුරකදී වාහන තුළ සිරකරුවන් බවට පත්වෙන අනතුරට සම්බන්ධ නොවූවන්ට පහසුකම් සැලසීම ද ආපදා කළමනාකරණයේ එක්තරා වගකීමකි. මහමඟ සිදුවෙන හදිසි අනතුරකදී අනතුරට පත්වූවන් හට මුල්ම ආධාර සැපයීමෙන් මගහැර යන්නෝ දියුණු රටවල නීතිය ඉදිරියේ වගකිවයුත්තෝ වෙති. මාර්ග අනතුරුවලදී වාහන තුළ සිරකරුවන් බවට පත්වෙන අනෙකුත් ජනතාවට අවශ්‍ය පහසුකම් මෙන්ම පානීය ජලය බෙදාහැරීම ද දියුණු රටවල විනාඩි කීපයක් තුළ ක‍්‍රියාත්මක වෙන ආපදා කළමනාකරණ යාන්ත‍්‍රණයේ කොටසකි. දියුණු රටවල අධිවේගී මාර්ග, නගර හා ජනාවාස මගහැර ඉදිකර ඇති අතර, වගුරු බිම් ඇත්නම් ඒවා ගොඩකර නොව ඒ මත පාලම් තනා මෙම මාර්ග නිර්මාණය කර ඇත.
මහමග ලෙස්සා වැටීම කෙනෙකුට සිදුවිය හැකි ආපදාවකි. දැඩි හිම පතනය සිදුවෙන රටවල තම නිවස ඉදිරිපිට පදික මංතීරුවේ කෙනෙකුන් ලිස්සා වැටීමේ වගකීම, එම මංතීරුවට සමාන්තර ආසන්නම ඉඩමේ හිමියා දැරිය යුතුය. මෙම මංතීරුවේ සිදුවෙන අනතුරක වන්දිය එතැන හිම ඉවත්කිරීමෙන් වැළකී සිටි සමාන්තර ඉඩමේ හිමිකරුගේ ගිණුමට බැරවේ. ආපදාව සිදුවීමට පෙරම හිම ඉවත්කර එය කළමනාකරණය කිරීමට මේ අයුරින් ඒ රටවල ජනතාව පොළඹවා ඇත.
ගිනිකඳු පුපුරා යාමේ අවදානම ඇති දියුණු රටවල නගර නිර්මාණයේදී හා නගර සංවර්ධනයේදී ද හදිසි ආපදාවකදී ජනතාව වහාම ප‍්‍රදේශයෙන් ඉවත් කිරීම පහසු වෙන ආකාරයෙන් එම ව්‍යාපෘති සැලසුම් කිරීම සම්ප‍්‍රදායකි. උදාහරණ ලෙස ගිනිකඳු අවදානම ඇති ඉතාලියේ විසුවියස් හා එට්නා ගිනිකඳු ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශවල ජනාවාස නිර්මාණයේදී හා සංවර්ධනයේදී ද හදිසි අවස්ථාවකදී ජනතාව ප‍්‍රදේශයෙන් විනාඩි කීපයක් තුළ ඉවත් කිරීම සඳහා සියලුම සැලසුම් නිතරම සූදානම් පමණක් නොව, ඒ අවස්ථාවලදී ක‍්‍රියාකළ යුතු ආකාරය පිළිබඳව ද අනතුරට පෙරම ජනතාව දැනුම්වත් කර ඇත. මෙම ප‍්‍රදේශවල හදිසි ආපදාවකදී අනතුරුදායක ප‍්‍රදේශයෙන් ජනතාව ඉවත්වීම සඳහා යා යුතු මාර්ග පමණක් නොව ඒ මොහොතේදී අනුගමනය කළ යුතු නීති රීති මොනවාද යන්න ද නීතිගත කර, ඒ පිළිබඳව ජනතාවට නිසි අවබෝධය ලබාදී ඇත. මෙම නීති සුළුවෙන් හෝ කඩකිරීමේදී අනතුරට භාජනයවන අනෙකුත් මිනිස් ජීවිත වෙනුවෙන් වැරදිකරුවෝ වගකිව යුතු වෙනු ඇත.
පීඩනයට හෝ අනතුරට පත්වෙන ජීවිත (සත්ව ජීවිත ද ඇතුළත්ව) සංඛ්‍යාව හෝ විනාශවී යන දේපොළ ප‍්‍රමාණය හෝ වටිනාකම ආපදා කළමනාකරණයට අදාළ නැත. ආපදාව ආපදාවමය. අපද්‍රව්‍ය ගලා යන බටයක් තුළ සිරවී සිටින බළලෙකු බේරාගැනීම සඳහා යෙදවෙන්නේ ද, භූමිකම්පාවකින් වැළලී ගිය ජීවිත බේරාගැනීම සඳහා ක‍්‍රියාත්මක කෙරෙන ආපදා කළමනාකරණ යාන්ත‍්‍රණයෙන් අවස්ථාවට සුදුසු ලෙස සැකසුනු කොටසක්ම බව ඔප්පු කිරීමට තරම් ප‍්‍රමාණවත් සාධක දියුණු රටවල හිඟ නැත.
පසුව ජනතාව සිය කැමැත්තෙන්ම අනුගමනය කිරීමට පෙළඹී ඇති නමුදු, මුලදී ආපදා කළමනාකරණයේ මහාභාරකාරත්වය දියුණු රටවල ජනතාව වෙත පවරා දී ඇත්තේ දැඩි නීතිරීති මගිනි. අදාළ දෙපාර්තමේන්තු හෝ වගකිව යුතු නිලධාරීන් හෝ මැදිහත් වීමට පෙර විනාශය අවම කරගැනීම සඳහා ආපදාව ඉක්මනින් කළමනාකරණය කළ හැකි වෙන්නේ අවට සිටින්නන්ට ය. ඒ සඳහා කිසියම් මාර්ගයකින් ජනතාව ක‍්‍රමවත්ව සූදානම් කර තැබිය යුතුය. සෑම තත්පරයක ප‍්‍රමාදයක්ම ආපදාව සාර්ථකව කළමනාකරණය කරගැනීමේ සීමාව ඉක්මවා යන බව අමතක නොකළ යුතු ය.
ගැස්කොන් ලාසරස්
රෝමය, ඉතාලිය.
