එකමත් එක දවසක හිවල් වර්ණනාවට රැවටුණු කපුටා සහ කේජු කෑල්ලේ කථාවෙන් පසු 70 දශකයේ මැතිවරණ වේදිකා දෙවනත් කළ සුප‍්‍රසිද්ධ ඇන් ඇම්, කොල්වින්, කෙනමන්, ලෙස්ලි, පිලිප් ප‍්‍රධාන වාමාංශික නායකයන්ගේ දේශපාලන කතාවකින් නිතැනින් කියැවෙන ආහාර පාන වට්ටෝරුවක් තිබුණේය. ධනපති විරෝධි ඔවුන් ධනපති ක‍්‍රමයට පහර ගැසීමට සුවිශේෂි ආහාර වට්ටෝරු ඉදිරිපත් කළේය. චීස්, බටර්, හැම්, බේකන්, විස්කි, ජින්, බ‍්‍රැන්ඩි, වයින් එම වට්ටෝරුවයි. පසු කල ආර්. ආර්. සමරකෝන් ශූරීන්ගේ සුප‍්‍රසිද්ධ කැළණි පාලම වේදිකා නාටකයේ රඟපෑ නීල් අලස් හා මැණිකේ අත්තනායක අතර සිදුවන ආදර දෙබසක ; ‘‘චීස් වුනත් පරන වුනාමනේ රහ බං” යනුවෙන් පරණ චීස් වල ඇති රසය ගැන ආදරයට මුසු කොට වර්ණනා කරන්නේය. එකල ගම් වාසීන්ගේ  මනසට හා දිවට චීස් නොහොත් කේජු පරිණාමය වුයේ එසේය. ඒ එදාය. අද ගිහි පැවිදි සියල්ලෝම කේජු කති. ඉහත වට්ටෝරුවම හොදට භුක්ති විඳිති. කැළණි පාලමේ කිවන විදියට චීස් වල රස ඇත්තේ පරණ වුණාමය. චීස් ඉතිහාසය එයට සාක්කි දරයි. එම ඉතිහාසයේ ආරම්භය පෝෂණය කළ මුලික රටකි ප‍්‍රංශය.

     චීස් හෙවත් කේජු ආරම්භය ග‍්‍රීක හා රෝම අධිරාජ්‍ය පාලනය දක්වා අතීතයට දිව යන්නකි. එසේ වුවද 19 වැනි හා 20 වැනි සියවසෙන් පසු ප‍්‍රධාන ලෙස  චීස් නිෂ්පාදනය කොට වෙළඳ පොළට සපයන රටවල් බොහෝය.  ඕස්ටේ‍්‍රලියාව, නවසීලන්තය, එංගලන්තය, නෙදර්ලන්තය, ඉතාලිය, පෘතුගාලය,ස්පාඤඤය, ඒ අතරින් කිහිපයකි. එසේ වුවද ප‍්‍රංශය ලොව පිළිගත් සුප‍්‍රසිද්ධ චීස් නිෂ්පාදනය කරන ප‍්‍රමුඛයාය. ඒ අතරින් ප‍්‍රංශයේ රොක්පෝර් චීස් වර්ගය එයට පමනක් ආවේනික රසක් ඇති ලොව ප‍්‍රසිද්ධ හා චීස් උපත සිදුකල චීස් මාතාවක් ලෙස සැළකේ. එබැවින් රොක්පෝර් චීස් ගැන දැන ගැනීම වටින්නේය. උසුළු විසුළු කතා අතරට පරණ චීස් රස බව ආරම්භ වන්නේ ඉහත  රොක්පෝර් චීස් සමගය. චීස් සදහා නීතිරීති, ප‍්‍රමිතිකරණ, ශ්‍රේණිකරන, පරීක්ෂණ, නව සෙවීම්, ආදි සියලූ දෑ ඇරඹෙමින් සමාජ ගත වන්නේ මෙම රොක්පෝර් චීස් සමගය. එබැවින් චීස් වල රජු හා චීස් රජු ලෙස චීස් සමාජයේ රොක්පෝර් ප‍්‍රධානියා ලෙස ලොව පිළිගන්නේය.

     ප‍්‍රංශයේ අග නගරය පැරීසියේ සිට කිලෝමීටර 742ක් දකුණු දිග ප‍්‍රංශයේ ඇව්රොන් යනුවෙන් හඳුන්වන ප‍්‍රංශ පරිපාලන පළාතට අයත් මුහුදු මට්ටමින් මීටර් 630ක උසකින් පිහිටී කුකුළාගේ ඇඬලීමෙන් අවදිවී රැහැයි හඬින් නින්දට යන පවුල් 679ක් ජීවත් වෙන ඉතාමත් රමණීය කඳු වළල්ලකට මැදිවු සශ‍්‍රීක සුන්දර ගමකි. රොක්පොර් එහි උපත ලද චීස් එම ගමේ නමින් අද ලොව ප‍්‍රචලිතවී ඇත්තේය. 14 වැනි සියවසේ ප‍්‍රංශයේ එම ප‍්‍රදේශය පාලනය කළ හයවැනි චාර්ල්ස් රජු සමයේ උපත ලබන ඉහත චීස් වර්ගය එකල රජ පවුලේ අහාර පාන අතරට එක්වීමෙන් පසු 1411 දි එම රජු විසින් සම්මත කළ අණ පනත් අතරින් මෙම ගමේ නිපැයූ චීස් මහජන ආහාරයට සුදුසු බව පිළිගෙන ඇත්තේය. ඉන් අනතුරුව 1666 දී ව්‍යාජ රොක්ෆෝර් සදහා නීතියක්ද 1925 ජූලි 25 වැනිදා රොක්ෆොර් නාමය නීති ගත කළ අතර චීස් සඳහා 1951 ජාත්‍යයන්තර ස්ටේ‍්‍රසා නීතියද, 1996 ජූනි 12 වැනිදා හා 2001 ජනවාරි 22 දා ද සම්මතවූ අණ පනත් මගින් චීස් ආහාරය සුරක්ෂිත කළේය. එය සිදු වුයේ ඉහත රොක්ෆොර් චීස් වර්ගය ප‍්‍රධානය.

      බැටළුවාගේ ගැහැණු සතාගේ කිරි මෙම චීස් නිශ්පාදනයට යොදා ගන්නේය. එසේ වුවද බැටළුවන්ගේ ලකෝන් යන කුලයට අයත් ගැහැණු සතාගේ කිරි පමණක් මේ සඳහා භාවිතා කිරීම විශේෂවේ. එම කුලයට අයත් බැටළුවන් 750,000ක් පමණ මේ වන විට ප‍්‍රංශයේ විවිධ ප‍්‍රදේශ ආශ‍්‍රිතව ජීවත් වන බව සංඝණන වාර්තා එළි දක්වා ඇත්තේය. දකුණු දිග ප‍්‍රංශයේ ඇව්රොන්, ත‍්‍රාන්, ලොෂේර්, ගාර්, එරෝට් හා  ඕඞ් යන පළාත් වල මෙම බැටළුවන් ජීවත් වන අතර ඔවුන් ඇති කරනුයේ මෙම චීස් සඳහාම පමණි. සාමාන්‍ය බැටළුවකුගේ කිරි ධාරිතාවය ලීටර් 400ක් වන විට මොවුන්ගේ ධාරිතාවය ලීටර් 240කි. එයද සුවිශේෂි කරුණකි. මොවුන් සියල්ලෝ සරු සාර තෘණ භූමී වාසියෝය. එයින් නිපැයුණු චීස් ගුලිය මහා කන්දක් පාමුල ඇති සොබාව ධර්මයාගේ විස්මිත නිපැයුමක් වූ බිංගෙයක අඩුම තරමින් මාස තුනක් සඟවා තබයි. ලොව ප‍්‍රචලිත රොක්ෆෝර් චීස් උපත ලබන්නේ මෙම ගුහාවේදීය. සේවකයෝ හැර කිසිවකුට එහි යා නොහැකිය.

      රොක්ෆෝර් ගම වට කර ඇති කඳු ගැටයක පාමුල පිහිටි මෙම බිං ගෙය ඉහත චීස් වර්ගයේ තිඹිරිගෙය ලෙස සැළකේ. සොබාව ධර්මයේ අනර්ඝ නිර්මාණයක් ලෙස ගොඩ නැගුණද වර්තමානය වන විට නවීන ක‍්‍රමයට පිලිසකර කොට දීර්ඝ කාලයක් භාවිතයට ගත හැකි ලෙස එම ගුහාව ගොඩ නගා ඇත්තේය. කිලෝමීටර 2ක් දිග මීටර් 30ක් පළල මෙම බිං ගෙය තුළ සියයට 95ක අර්ද්‍රතාව හෙවත් තෙතමනයද සෙන්ටිගේ‍්‍රඞ් 08 හා 10 අතර උෂ්ණත්ව පාලනයක්ද කිසිම යන්ත‍්‍ර සූත‍්‍ර භාවිතයකින් තොරව පාලනය වෙයි. මුළු අවුරුද්ද මුළුල්ලේම උෂ්ණත්ව පාලනය එළෙසම පවත්වා ගනී. අඩුම තරමින් මාස තුනක් මෙම පරිසරයේ තැන්පත් කරන චීස් වල ලා කොළ පැහැති දිලීරයක් ප‍්‍රජනනය කරවයි. අපේ සාමාන්‍ය වහරට අනුව එය පුස් වර්ගයක් ලෙස හඳුන්වන්නේය. දිලීරය වැඞීමෙන් පසු ඒ සදහා සුවිශේෂි රස බලන්නෙක් එයින් ඔහුගේ අනුමැතියෙන් පසු මහජන පරිහරණය සදහා එම චීස් වෙළඳ පොළට නිකුත් කැරෙයි.

   පසුගියදාා මියගිය වයස අවුරුදු 79ක් වයැසැති ප‍්‍රංශ ජාතික මොරිස් ඇස්ටුරුක් ඉහත චීස් වල පැරණිම රස පරීක්ෂක වුයේය. ඔහු ලෝක ප‍්‍රසිද්ධ චීස් රස පරීක්ෂකයෙකි. මෙලෙස බිහිවූ රොක්ෆෝර් චීස් ඈත අතීතයේ ඖෂධයක් ලෙස භාවිතා කිරීමට ප‍්‍රංශ වැසියෝ පුරුදුවී සිටියහ. වර්තමානයේ දහස් ගණනක් චීස් වර්ගවල උපත සිදු වන්නේ ප‍්‍රංශයේ රොක්ෆෝර් බිහිවීමත් සමගය. මෙම චීස් ග්‍රෑම් 100 ක ශ්‍රී ලංකාවේ මිල රුපියල් 800 කි. එබැවින් රොක්ෆෝර් චීස් වල රජු ලෙස ඉතිහාස ගතවී ඇත්තේය. ග‍්‍රීෂ්ම නිවාඩුවට ඉහත ග‍්‍රාමය දැක බලා චීස් රස බැලූ මම, තවත් දැවැන්ත විශ්මිත නිර්මාණයක්වූ ලෝකයේ උසම පාළම දැකබලා ගැනීමට පිටත් වූයෙමි.