ඡායාරූප අන්තර්ජාලයෙනි
16 සහ 17 වන සියවස්වල ලන්දේසි සහ පෘතුගීසි ජනපදවලින් පැවත එන්නන් වන බර්ගර්වරු, වසර සිය ගණනක් තිස්සේ ශ්‍රී ලංකාවේ කොටසක් වී සිටිති. යුරේසියානු ජනවාර්ගික පිරිස, පෘතුගීසි හා ලන්දේසීන්ගෙන් පමණක් නොව, දිවයිනේ සිටින බ්‍රිතාන්‍ය සහ අනෙකුත් යුරෝපීයයන්ගෙන්ද පැවත එන බොහෝ බර්ගර්වරු තවමත් ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන වශයෙන් බටහිර සිරිත් විරිත්, සම්ප්‍රදායන් හා ඔවුන්ගේ භාෂාව හා ආගම පවා රඳවාගෙන සිටිති. ඔවුන් බටහිර සහ දේශීය සම්මිශ්‍රණයක් වන අතර ශ්‍රී ලංකා සමාජයට හා සංස්කෘතියට විවිධාකාරයෙන් දායක වී ඇත.
රට තුළ සිටින අනෙකුත් ජාතීන්ට සාපේක්ෂව බර්ගර්වරුන්ට කළු නොවූ හෝ මධ්‍යස්ථ කළු නොවූ පැහැයෙන් යුත් හිසකෙස් සහ ළා පැහැයෙන් යුත් ඇස් ඇති බව ජනතාව බොහෝවිට අපේක්ෂා කරති. නමුත් ජාතීන් අතර ආවාහ විවාහයන්ට ස්තූති වෙන්නට, සමහර බර්ගර් ජනයා තම සෙසු සිංහල, දෙමළ හා මුස්ලිම් පුරවැසියන්ගෙන් වෙන්කොට හඳුනාගත නොහැකි අතර ඔලිව් හෝ අඳුරු පැහැ සමක්ද, මිශ්‍ර වූ මුතුන් මිත්තන්ගේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අඳුරු පැහැ කෙස් සහ ඇස් ද ලැබී ඇත.
“බර්ගර්” යන වචනය ඉංග්‍රීසි භාෂාවට යොදාගනු ලැබුවේ “බර්ග්” යන ලන්දේසි වචනයෙන් උපුටාගත් පසුවය. එය මධ්‍යම පන්තිය යන අර්ථය ඇති “ධනේශ්වරය” (bourgeois) යන ප්‍රංශ සහ ඉංග්‍රීසි වචනයට බොහෝ සෙයින් සමානය. මුලදී මෙම වචනයට ජාතිය හෝ ජනවාර්ගිකත්වය අතර කිසිදු සම්බන්ධතාවක් නොතිබුණි. එය හුදෙක් සිවිල් තත්ත්වයේ සලකුණක්ම පමණක් විය. කෙසේ වෙතත් නගර වාසීන්ගේ මෙම කාණ්ඩය, ප්‍රමාණයෙන් හා සංඛ්‍යාවෙන් වර්ධනය වූ අතර ශ්‍රී ලංකාවේ ලන්දේසී පාලනයේ පසුගිය අතීතයේ වසර කිහිපය තුළ වඩාත් විවිධාකාර විය.
ශ්‍රී ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය ඔටුන්න හිමි පාලනය ස්ථාපිත වීමත් සමග, “බර්ගර්” යන යෙදුම ආදිවාසීන් නොව පෘතුගීසි හා ලන්දේසි සංක්‍රමණිකයන්ගෙන් පැවත එන බවට ඔවුන්ගේ කාර්යයන් සඳහා ලේබලයක් ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගෙන ඇත. මෙම කණ්ඩායම තුළ නිශ්චිත හා හඳුනාගත හැකි ප්‍රජාවන් දෙකක් ලෙස පෘතුගීසි බර්ගර් සහ ලන්දේසි බර්ගර්, ජනවාර්ගිකත්වය, ආගම, භාෂාව කතා කිරීම සහ භෞතික ගුණාංග පදනම් කරගෙන වෙනම ප්‍රජාවන් ලෙස රැඳී සිටියහ. නමුත් පසුකාලීනව විවිධ බාධක පැවතුනද, මෙම කණ්ඩායම් දෙක එකලෙස වර්ගීකරණය කිරීම පහසු විය. බ්‍රිතාන්‍යයන් පවා ඔවුන් වෙනම හඳුනාගත හැකි වාර්ගික කණ්ඩායම් දෙකක් ලෙස පිළිගත්තේ නැත. එහෙත් පරිපාලනමය හේතූන් මත ඔවුන් පුළුල් ලෙස බර්ගර් ලෙස වර්ගීකරණය කළහ. මෙම පදය ඇත්ත වශයෙන්ම ලන්දේසි පරම්පරාවෙන් හෝ සිංහලයන් විසින් පිළිගෙන නැත. එනිසා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය (විශේෂයෙන් ලංකාවේ එවකට අග විනිසුරු ශ්‍රීමත් රිචඩ් ඔට්ලි) ප්‍රකාශ කිරීමත් සමග 1833 දී “බර්ගර් යන නම අයත් වන්නේ පෘතුගීසීන්ගෙන්, ලන්දේසීන්ගෙන් සහ ශ්‍රී ලංකාවෙහි උපත ලැබූ අනෙකුත් සියලුම යුරෝපීයයන්ගෙන්ය” ලෙස නිල අර්ථ දැක්වීමක් අවශ්‍ය විය. පසුකාලීනව එය යුරේසියානුවන්ට, (පෘතුගීසි, ලන්දේසි, බ්‍රිතාන්‍ය සහ සමහරවිට ජර්මානු, ප්‍රංශ හෝ රුසියානු සම්භවයක් ඇති) සහ බ්‍රිතාන්‍ය සහ සිංහලයන් අතර වෘත්තීය සමිතිවල දරුවන්ට ලබාදුන් වාර්ගික ටැගයකි.
මේ වන විට, නැගෙනහිර පෘතුගීසි, බර්ගර් ප්‍රජාවන් කිහිපයක් ඇතත්, විශේෂයෙන් මඩකළපුව, කොළඹ සහ ඒ අවට තදාසන්න ප්‍රදේශවල පෘතුගීසි හා ලන්දේසි, බර්ගර් ප්‍රජාවන් වඩාත් ඒකාබද්ධ වී ඇත. මෙයට ප්‍රධානතම හේතුව වන්නේ ඉංග්‍රීසි සහ සිංහල වෙනුවට ලන්දේසි හා පෘතුගීසි ක්‍රෙයෝල් මෙම ජනතාව අතර ප්‍රාථමික භාෂාවක් වීමයි.
පෘතුගීසි බර්ගර්වරු
වර්තමාන පෘතුගීසි බර්ගර්වරු බොහෝදුරට ශ්‍රී ලංකාෙව් 'Mesticos', මිශ්‍ර පෘතුගීසි හා සිංහල හෝ දෙමළ සම්භවයක් ඇති අය වෙති. ඔවුන් පෘතුගීසීන් 1505 දී දිවයිනේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවලට ගොඩබැසීමෙන් පසු 16වන සියවසේදී ප්‍රථම වරට පෙනී සිට ඇති බවට සඳහන්ය. මෙම පෘතුගීසි පදිංචිකරුවෝ මුලින් ශ්‍රී ලංකාවට වෙෙළඳ අරමුණු සඳහා පැමිණි නමුත් අවසානයේදී යටත් විජිත පිහිටුවීමට තීරණය කළ අතර සිංහල හා දෙමළ කාන්තාවන් පවා විවාහ කර ගත්හ. සිංහළ හා දෙමළ ජාතීන් සමග ආවාහ විවාහයට පෘතුගීසීන් විසින් අනුබල දුන්නත් ලන්දේසී අනුප්‍රාප්තිකයන් විසින් අනුබල නොලැබිණ.
පෘතුගීසි යටත් විජිතකරණයේ සැලකිය යුතු බලපෑමක් වූයේ, ඇත්ත වශයෙන්ම වර්තමාන බර්ගර්වරුන්ගේ මුල් මුතුන්මිත්තන් වන සිංහලයන් විසින් “Tupase” සහ ද්‍රවිඩයන් විසින් “Tuppai”ලෙස හැඳින්වූ මෙම “Masticos” නිර්මාණය කිරීමෙනි.
කණගාටුවට කරුණක් නම් සිංහලයන්, ලන්දේසීන් සහ බ්‍රිතාන්‍යයන් පවා ඔවුන්ව හෙළා දැකීමය. ලන්දේසි පාලනයේ දියුණුවත් සමග ප්‍රජාව පසුබෑමට ලක් වූ ආර්ථිකයට මුහුණ දුන් අතර පෘතුගීසීන්ගේ ආගමික හා දේශපාලන සගයන් වන ස්පාඤ්ඤ කතෝලිකයන් අතින් මීට පෙර දුක් විඳි ලන්දේසීන් - දැඩි විරෝධතාකරුවන්ද තරමක් අයුතු ලෙස සැලකූහ. ඔවුන්ගේ සමාජ හා ආර්ථික අවාසි මධ්‍යයේ වුවද, දිගටම ඔවුන්ගේ පෘතුගීසි භාෂාව හා සිරිත් විරිත් පවත්වාගෙන ගිය අතර, ඔවුන්ගේ ලන්දේසි සහ බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයන්ගේ පීඩනයෙන් පවා තම කතෝලික විශ්වාසයන් ආරක්ෂා කළහ.
ඔවුන්ගේ පෘතුගීසි මුතුන් මිත්තන් විසින් ඉතිරි කර ඇති කුසලතා සපයාගත් අතර ඒවාට, සපත්තු සෑදීම, මැහුම් දැමීම, වඩු කර්මාන්තය, මුද්‍රණය සහ කම්මල් කර්මාන්තය ඇතුළත් විය. යන්ත්‍ර සූත්‍ර අලුත්වැඩියා කිරීම වැනි යාන්ත්‍රික වැඩවල නියැළී සිටි හෙයින් ඔවුන් පසුව “මයික්‍රෝ බර්ගර්” හෝ “කාර්මික බර්ගර්” ලෙස හැඳින්විණ. කෙසේ වෙතත්, මෙම නව නිපුණතා කෘෂිකර්මාන්තයට හා සේවා ආශ්‍රිත වෘත්තීන්ට වඩා පහත් යැයි සලකන සමාජයකට නොගැළපේ. පංති කේන්ද්‍රීය සමාජයක පෘතුගීසි බර්ගර්වරුන් අදටත් පහත් කුලයකට අයත් යැයි සැලකෙන බැවින් බොහෝ දේ වෙනස් වී නැත.
කොළඹ පිහිටි ලන්දේසි බර්ගර් සංගමයේ ගොඩනැගිල්ල (Dutch Burgher Union in Colombo)
කොළඹ පිහිටි වොලියෙන්ඩාල් (Wolyendaal) පල්ලිය - ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණිම ලන්දේසි සංස්කෘතික පල්ලියයි.
මේ වන විට මඩකළපුවෙහි පෘතුගීසි බර්ගර්වරු 2000ක් පමණ සිටින අතර ඔවුහු පෘතුගීසි හා ලන්දේසි නාමයන්ගෙන් යුත් වෙනම ප්‍රජාවක් ලෙස ජීවත් වෙති. දැඩි ලෙස කතෝලිකයන් වන ඔවුන් සමේ වර්ණය හා භාෂාව අනුව අසල්වැසි සිංහල, දෙමළ හා මූර් වලින් වෙන් කොට හඳුනාගත නොහැකිය. ඉන් බොහෝදෙනෙක් සිංහල හා දෙමළ භාෂාව චතුර ලෙස දැන සිටිති. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ජීවත් වෙන්නේ කොළඹ නගරයට ආසන්නව වන අතර කිහිප දෙනෙක් ත්‍රිකුණාමලය, අක්කරෙයිපත්තු, මන්නාරම සහ දකුණු කොළඹ තදාසන්න ප්‍රදේශවල වාසය කරති.
කතෝලික බර්ගර් යූනියන් නමින් හැඳින්වෙන පෘතුගීසි බර්ගර් සංගමයක් පවතින අතර එය ජනතාවගේ උරුමය හා සංස්කෘතිය ඉතා බැරෑරුම් ලෙස ආරක්ෂා කිරීමේ වගකීම දරයි. පෘතුගීසීන් රට අතහැර ගොස් වසර 350ක් පමණ ගතවී ඇතත්, යූනියන් තවමත් එහි රැස්වීම් පෘතුගීසි පැටොයිස් මගින් පවත්වයි. එය පෘතුගීසි ක්‍රෙයෝල් වෙතින් උපුටාගත් භාෂාවක් වන නමුත් ඉංග්‍රීසියෙන් කතා කරනුයේ අමතර සිංහල වචනද භාවිතය සමගිනි.
මේ වන විට මඩකළපුවෙහි පෘතුගීසි බර්ගර්වරු 2000ක් පමණ සිටින අතර ඔවුහු පෘතුගීසි හා ලන්දේසි නාමයන්ගෙන් යුත් වෙනම ප්‍රජාවක් ලෙස ජීවත් වෙති. දැඩි ලෙස කතෝලිකයන් වන ඔවුන් සමේ වර්ණය හා භාෂාව අනුව අසල්වැසි සිංහල, දෙමළ හා මූර් වලින් වෙන් කොට හඳුනාගත නොහැකිය. ඉන් බොහෝදෙනෙක් සිංහල හා දෙමළ භාෂාව චතුර ලෙස දැන සිටිති. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ජීවත් වෙන්නේ කොළඹ නගරයට ආසන්න වන අතර කිහිප දෙනෙක් ත්‍රිකුණාමලය, අක්කරෙයිපත්තු, මන්නාරම සහ දකුණු කොළඹ තදාසන්න ප්‍රදේශවල වාසය කරති.
ලන්දේසි බර්ගර්වරු
මෙම බර්ගර්වරු බොහෝදුරට ලන්දේසි යටත් විජිතවාදීන්ගෙන් පැවත එන නමුත් පෘතුගීසි බර්ගර්වරුන්ගේ මෙන්ම සිංහල හා ද්‍රවිඩයන්ගේද සම්මිශ්‍රණයකි. 1602 දී ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දියා සමාගම (VOC) රටේ සමුද්‍රීය ප්‍රදේශ අත්පත් කරගත් අතර, මෙම කාලය තුළ ලන්දේසීන් පෘතුගීසී පරම්පරාව සමග විවාහ නොවීය. 18 වන ශතවර්ෂයේදී සිංහල හා ද්‍රවිඩයන් විසින් “ලැන්සි” ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ මෙම යුරේසියානු ප්‍රජාව වර්ධනය වී වැඩි වූ අතර වැඩි වශයෙන් පෘතුගීසී ක්‍රෙයෝල් සහ ලන්දේසි භාෂාව භාවිත කර ඇත.
1796 දී බ්‍රිතාන්‍යයන් දිවයිනට යාත්‍රා කර පාලනය අතට ගත් විට, නෙදර්ලන්තයේ නිජබිම සමග තවමත් සම්බන්ධතා ඇති ලන්දේසි පදිංචිකරුවන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් දිවයිනෙන් පිටව ගියහ. VOC හි සමහර සේවකයෝ සමාගමේ මූලස්ථානය වූ බටේවියාවට සංක්‍රමණය වීමට තෝරා ගත්හ. කේසේ වෙතත්, ලන්දේසි බර්ගර්වරුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් රැඳී සිටියේ බ්‍රිතාන්‍යයන්ට යටත් වීමේ ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමේ කොන්දේසිය මතය. ඒ වන විට කොළඹ, යාපනය, ගාල්ල සහ මාතර යන ප්‍රදේශවල ලන්දේසි බර්ගර් පවුල් 900ක් පමණ වාසය කළහ.
ලන්දේසි බර්ගර්වරු, සම්ප්‍රදායිකව රෙපරමාදු භක්තිකයන් සහ ලන්දේසි ප්‍රතිසංස්කෘත පල්ලියේ සාමාජිකයන් වූ නමුත් දිවයිනේ බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ ආධිපත්‍යයත් සමග ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ඇන්ග්ලිකන් ඇදහිල්ල ගත් අතර ඉංග්‍රීසි භාෂාව පවා ඔවුන්ගේම ලෙස පිළිගත්හ. 19 වන සියවසේදී ලන්දේසි බර්ගර් වැසියන් බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ අතින් ඔවුන්ගේ ජීවනෝපායන් තරමක් අහිමි වුවද, එවකට ලංකාවේ සමාජයේ හා ආර්ථිකයේ කැපී පෙනෙන කාර්යභාරයක් ඉටු කළහ. ඒ වෙනුවට ඔවුන් රාජ්‍ය අංශයේ අධ්‍යාපනය හා රැකියාව දෙසට යොමු විය. මුල් බ්‍රිතාන්‍ය යුගයේ වෘත්තීය හා නිලධාරිවාදී සේවාවන් ඉටු කළ අය ද ඔවුන්ය. ඔවුන් වැඩි වශයෙන් හෝ අඩු වශයෙන් සිංහලයන් සහ ඔවුන්ගේ නව පාලකයින් අතර පරතරය අඩු කිරීමට කටයුතු කර ඇත.
බ්‍රිතාන්‍යයන් ඔවුන්ගේ නවීන තාක්ෂණය හා ශිල්පීය ක්‍රම බටහිරින් ගෙන ආ නමුත් බර්ගර්වරු, විශේෂයෙන් ලන්දේසි බර්ගර්වරු මෙය ප්‍රායෝගිකව සමාජයට හඳුන්වාදීමට සමත් වූහ. බොහෝදුරට ඔවුන්ට වඩා සිංහල ජනයා සමග සහයෝගයෙන් වැඩ කිරීමට හා සන්නිවේදනය කිරීමට පහසු වූ නිසා විය හැකිය. ලන්දේසි බර්ගර්වරු ඉඩම් මැනීම, ඉදිකිරීම්, සෞඛ්‍ය හා වෛද්‍ය සේවා සහ මාර්ග හා දුම්රිය මාර්ග නඩත්තු කිරීමේ පුරෝගාමීන් වූහ.
ඔවුන් අධ්‍යාපනයේ පුරෝගාමීන් සහ නීතියේ දැඩි අධිෂ්ඨානයන් වූ අතර, එමගින් පිළිවෙලකට පවත්වාගෙනයාම සහ රජයේ සේවාවන් සාධාරණ ලෙස සැපයීම, එමගින් විවිධ ජාතීන්ට හා ප්‍රජාවන්ට වඩා හොඳ ජීවන තත්ත්වයක් සහිතව සහජීවනයෙන් කටයුතු කළ හැකිය. බොහෝ ලන්දේසී පවුල්ද ඔවුන්ගේ පවුල් ඉතිහාසය කෙරෙහි දැඩි උනන්දුවක් දක්වන අතර, එම නිසා ඔවුන්ගේ පවුලේ ඉතිහාසයේ වාර්තාගත උපත්, විවාහ, මරණ සහ වෙනත් වැදගත් සිදුවීම් ඇතුළත් සවිස්තරාත්මක “ස්ටැම්බෝකන්” (Stamboeken) හෝ “ලන්දේසි ක්ලෑන් පොත්” (Dutch Clan Books) පවත්වාගෙන යයි.
ලන්දේසි බර්ගර් සංගමය විසින් වසර ගණනාවක් පුරා නිර්මාණය කරන ලද සහ නඩත්තු කරන ලද මෙම සඟරා බොහොමයක් අඩංගු වන අතර ඒවා සංරක්ෂණය කර ඇති අතර, සෑම පවුල් පෙළක්ම ලන්දේසි සම්භවයක් ඇති ඒවා නොවන බව හෙළි කරයි. මෙම පවුල් ජර්මානු, ස්වීඩන්, හංගේරියානු, ඉතාලි, ප්‍රංශ, බ්‍රිතාන්‍ය, පෘතුගීසි සහ සිංහල මුතුන් මිත්තන්ගෙන්ද සමන්විත වෙයි. කෙසේ වෙතත් අදටත් ලන්දේසි බර්ගර් සංගමය කොළඹ පවතින අතර ලන්දේසි ප්‍රතිසංස්කෘත පල්ලිය දැන් “ප්‍රොස්බිටරි ඔෆ් සිලෝන්” (Presbytery of Ceylon) ලෙස හැඳින්වේ.
මේ වන විට සාමාජික සංඛ්‍යාව 5000ක් වන අතර මුළු දිවයිනේම සභා 24ක් සහ අමාත්‍යංශ සේවකයෝ 18ක් සිටිති. ලන්දේසි බර්ගර් ප්‍රජාව විශාල වශයෙන් සංක්‍රමණය වීම නිසා පසුගිය අවුරුදු 40ක තුළ පල්ලියට ඔවුන්ගේ නායකත්වයන් සහ සාමාජිකත්වයන් බොහෝ සෙයින් අහිමි වී තිබෙන බව පැවසේ.
පැතුම් වීරසිංහ
